1974 - 1975: Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, οι Πρόεδροι των ΗΠΑ και οι απόρρητες ενημερώσεις

Του Χάρη Καρανίκα

H Ημερήσια Eνημέρωση του Προέδρου (President’s Daily Brief), γνωστή και ως Προεδρικό Ημερήσιο Δελτίο, είναι ένα άκρως απόρρητο έγγραφο που παράγεται και δίνεται κάθε πρωί στον Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής. Περιλαμβάνει ευαίσθητες πληροφορίες για μυστικές επιχειρήσεις και διαβαθμισμένες αναφορές από πηγές των ΗΠΑ ή και πληροφορίες που μοιράζονται μεταξύ τους οι συμμαχικές μυστικές υπηρεσίες.

Η Ημερήσια Ενημέρωση του Προέδρου συντάσσεται υπό την επιμέλεια του επικεφαλής της CIA και περιλαμβάνει στοιχεία που συγκεντρώνονται από το FBI, υπηρεσίες από τον αμυντικό τομέα, την NSA και άλλους διάφορους φορείς που εμπλέκονται στην συλλογή πληροφοριών για λογαριασμό των ΗΠΑ. Το σκεπτικό πίσω από τη δημιουργία του ημερήσιου δελτίου είναι να έχει ο πρόεδρος κάθε πρωί νέα στοιχεία και αναλύσεις για ευαίσθητες διεθνείς καταστάσεις. Το πρώτο τέτοιο δελτίο δημιουργήθηκε το 1961, επί προεδρίας Τζον Φ. Κένεντι.

Κατά τη διακριτική ευχέρεια του εν ενεργεία προέδρου, η ημερήσια ενημέρωση μπορεί επίσης να έχει ως αποδέκτη και τον εκλεγμένο πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών. Η πρόσβαση δίνεται μεταξύ της ημέρας των εκλογών και της ορκωμοσίας, που πραγματοποιείται περίπου δυόμιση μήνες μετά. Δεδομένου ότι κατά τη διάρκεια της προεδρικής μετάβασης του Τζο Μπάιντεν το 2020 ο τότε απερχόμενος πρόεδρος τού έδωσε πρόσβαση στην ημερήσια ενημέρωση στα τέλη Νοεμβρίου, αναμένεται ότι το ίδιο θα πράξει και ο Μπάιντεν για τον “νεοεπανεκλεγμένο” Ντόναλντ Τραμπ.

Πώς είναι όμως αυτά τα δελτία; Και τι γράφουν; Ο πρώην διευθυντής της CIA Τζορτζ Τένετ θεωρούσε τις Ημερήσιες Ενημερώσεις του Προέδρου τόσο ευαίσθητες που τον Ιούλιο του 2000 υπέδειξε στην Εθνική Υπηρεσία Αρχείων και Τεκμηρίωσης, η οποία είναι ανεξάρτητη διοικητική αρχή, ότι καμία από αυτές δεν θα έπρεπε να απελευθερώνεται προς δημοσίευση, “όσο παλαιά ή ιστορικά σημαντική κι αν είναι”. Δύο χρόνια αργότερα, ο εκπρόσωπος Τύπου του Λευκού Οίκου χαρακτήρισε το προεδρικό δελτίο ως “το πιο ευαίσθητο απόρρητο έγγραφο της κυβέρνησης”.

Σε μία προσπάθεια να αντιστραφούν οι νομικές παραινέσεις συμβούλων και να μείνουν ες αεί απόρρητες, απελευθερώθηκαν το 2015 και το 2016 στο σύνολο 5000 δελτία από την περίοδο προεδρίας του Τζον Φ. Κένεντι, του Λίντον Τζόνσον, του Ρίτσαρντ Νίξον και του Τζέραλντ Φορντ. Βέβαια, κάποια κρίσιμα σημεία -ανάμεσά τους και ονόματα πληροφοριοδοτών- είχαν απαλειφθεί.

Το ant1news.gr εντόπισε δεκάδες ημερήσιες ενημερώσεις για την περίοδο 1974-1975, και συγκεκριμένα όσες ανέφεραν στο -αποχαρακτηρισμένο από τη CIA- περιεχόμενό τους το όνομα του εθνάρχη Κωνσταντίνου Καραμανλή. Από την Κύπρο και τα ελληνοτουρκικά έως την ανάλυση για τα εσωτερικά θέματα της Ελλάδας την κρίσιμη αυτή περίοδο, ακολουθούν αυτούσια αποσπάσματα από την ευαίσθητη πληροφόρηση που διοχετεύονταν από τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες στον Ρίτσαρντ Νίξον έως τον Αύγουστο του 1974 και στη συνέχεια στον Τζέραλντ Φορντ.

24 Ιουλίου 1974

Ο πρώην Πρωθυπουργός της Ελλάδας Κωνσταντίνος Καραμανλής επέστρεψε χθες το βράδυ στην Αθήνα και φέρεται να έχει διαβεβαιωθεί ότι θα έχει “ελεύθερα χέρια” για τον σχηματισμό πολιτικής κυβέρνησης. Αναμένεται να σχηματίσει ένα υπουργικό συμβούλιο από δεξιούς και κεντρώους πολιτικούς. Ο Καραμανλής λέγεται επίσης ότι έχει τη συμφωνία των στρατιωτικών ηγετών να μείνουν εκτός πολιτικής. Ο Πρόεδρος Γκιζίκης, ωστόσο, φαίνεται ότι θα παραμείνει στη θέση του, παρά το στρατιωτικό του παρελθόν. Ο Καραμανλής έχει δώσει ελάχιστες ενδείξεις για την πολιτική του απέναντι στην Τουρκία και την Κύπρο. Δέχεται λαϊκή πίεση να λάβει κάποια στρατιωτική δράση, τουλάχιστον για να στείλει ενισχύσεις στην Κύπρο, εάν οι τουρκικές δυνάμεις εκεί δεν τηρήσουν αυστηρά την κατάπαυση του πυρός. Η ανακοίνωση της αλλαγής εξουσίας στην Αθήνα ακολούθησε μόνο λίγες ώρες αφού ο Γλαύκος Κληρίδης, πρόεδρος της Κυπριακής Βουλής και συνταγματικός διάδοχος του Μακαρίου, αντικατέστησε τον Νίκο Σαμψών στην προεδρία. Θεωρούμενος μετριοπαθής στο ευαίσθητο θέμα της ένωσης με την Ελλάδα, μια από τις πρώτες ενέργειες του Κληρίδη χθες ήταν να συναντηθεί με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Ντενκτάς για να αναζητήσει τρόπους επιβολής της κατάπαυσης του πυρός. Στη Νέα Υόρκη, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος είπε ότι ο Κληρίδης ανέλαβε “με τη συμφωνία μου”. Ο Μακάριος πρόσθεσε ότι αναμένεται να επιστρέψει στην πατρίδα του σε λίγες εβδομάδες για να αναλάβει εκ νέου τα καθήκοντά του ως πρόεδρος. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι ο Κληρίδης βλέπει τον εαυτό του ως μεταβατικό πρόεδρο. Οι κυβερνητικές αλλαγές αφήνουν ελπίδα ότι οι διαπραγματεύσεις μπορούν να ξεκινήσουν αργότερα αυτή την εβδομάδα στη Γενεύη. Και οι δύο νέες κυβερνήσεις, ωστόσο, απειλούνται από παραβιάσεις της εκεχειρίας που αποδίδονται στις τουρκικές δυνάμεις. Οι Έλληνες στρατιωτικοί ηγέτες απειλούν με πόλεμο κατά της Τουρκίας εάν συνεχιστούν οι παραβιάσεις και απαιτούν από τους Τούρκους να επιστρέψουν στις αρχικές γραμμές κατάπαυσης του πυρός.

25 Ιουλίου 1974

Η “κυβέρνηση εθνικής ενότητας” του Πρωθυπουργού Καραμανλή, παρά το όνομά της, είναι ουσιαστικά ένας δικομματικός, κεντροδεξιός συνασπισμός. Το νέο του υπουργικό συμβούλιο περιλαμβάνει ανθρώπους με περισσότερο ταλέντο στην ηγεσία και περισσότερη τεχνική εξειδίκευση από οποιαδήποτε από τις κυβερνήσεις κατά τα χρόνια της στρατιωτικής διακυβέρνησης. Ο αποκλεισμός της πολιτικής αριστεράς θα γίνει πηγή τριβών. Οι αριστεροί ηγέτες φέρεται να είχαν συνάντηση χθες για να συντάξουν έκκληση προς τον Καραμανλή ζητώντας του να επανεξετάσει το στάτους τους ως “αποκλεισμένων από τον κατεστημένο κύκλο” (σ.σ. αουτσάιντερ). Η αριστερά σχεδιάζει να ανοίξει ξανά μια από τις εφημερίδες της σήμερα.

27 Ιουλίου 1974

Κάποιοι στρατιωτικοί ηγέτες μπορεί να συνωμοτούν για να ανατρέψουν την κυβέρνηση Καραμανλή (σ.σ. απαλοιφή στοιχείων ως ιδιαίτερα ευαίσθητων).

Πολλοί αξιωματικοί, ιδιαίτερα στα κατώτερα κλιμάκια, διαφωνούν με την απόφαση της περασμένης εβδομάδας να παραδοθεί η κυβέρνηση στους πολίτες και ορισμένοι μπορεί να φοβούνται ότι το νέο καθεστώς θα προσπαθήσει να τιμωρήσει τους υπεύθυνους για τις προηγούμενες καταστολές (σ.σ. απαλοιφή στοιχείων).

29 Ιουλίου 1974

Ο Πρωθυπουργός Καραμανλής ενίσχυσε την κυβέρνησή του συμπεριλαμβάνοντας ορισμένους εκπροσώπους της μετριοπαθούς πολιτικής αριστεράς στο υπουργικό του συμβούλιο. Στόχος του φέρεται να είναι να δημιουργήσει μια κυβέρνηση όσο το δυνατόν ευρύτερα αντιπροσωπευτική για να χειριστεί την Κυπριακή κρίση. (σ.σ. απαλοιφή στοιχείων)

31 Ιουλίου 1974

Η πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα, κατά την αξιολόγηση του νέου υπουργικού συμβουλίου που ορίστηκε από τον Πρωθυπουργό Καραμανλή την περασμένη εβδομάδα, πιστεύει ότι ο Καραμανλής έχει δικαιώσει το παλιό ελληνικό πολιτικό κατεστημένο τιμώντας αυτούς που αντιστάθηκαν στα στρατιωτικά καθεστώτα. Ο Καραμανλής δεν έκανε καμία παραχώρηση στην άκρα αριστερά στους διορισμούς του, ούτε στους λαϊκούς ήρωες, αλλά έχει ορίσει ένα σταθερό προφίλ όσων στάθηκαν με σταθερή, συνεπή και ορθολογική αντίθεση στη χούντα. Ταυτόχρονα, ωστόσο, ο Καραμανλής αρνήθηκε θέσεις επιρροής σε όσους φαίνονταν να είναι πλέον διατεθειμένοι να εκδικηθούν τους στρατιωτικούς. Η πρεσβεία δεν μπορεί να κρίνει ακόμη εάν το υπουργικό συμβούλιο στο σύνολό του θα έχει μεγάλη ευθύνη ή εξουσία. Ενώ ορισμένα υπουργεία ανατέθηκαν σε άνδρες που ίσως ταιριάζουν καλύτερα σε άλλα αξιώματα, βασικά πόστα —στο εσωτερικών, άμυνας, εξωτερικών και δημόσιας τάξης— βρίσκονται στα χέρια πατριωτών και αποδεδειγμένων ηγετών. Συνολικά, η σύνθεση του υπουργικού συμβουλίου υποδηλώνει ωστόσο ότι οι οικογενειακοί δεσμοί και οι αξιοσέβαστες διασυνδέσεις εξακολουθούσαν να βοηθούν στον διορισμό (σ.σ. απαλοιφή στοιχείων).