Ακτινογραφία στο «μαξιλάρι» του χρέους

Το ελληνικό Δημόσιο έχει 37 δισ. ευρώ διαθέσιμα, που αντιστοιχούν περίπου στο 18% του ελληνικού ΑΕΠ το 2022 – είναι το περιβόητο «μαξιλάρι» του χρέους. Είναι υψηλότερα, ως ποσοστό του ΑΕΠ, ακόμη και από χώρες με πολύ χαμηλότερου ύψους χρέος, όπως για παράδειγμα η Γερμανία. Η επίσης υπερχρεωμένη Ιταλία ξεκινάει το δημοσιονομικό έτος με διαθέσιμα κάτω από το 3% του ΑΕΠ της και έχοντας να αναχρηματοδοτήσει ετησίως χρέος έως 400 δισ. ευρώ. Τα πράγματα είναι, λοιπόν, θαυμάσια; Οχι ακριβώς…

Τα διαθέσιμα της Γενικής Κυβέρνησης (Κεντρική Διοίκηση και φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα) γνώρισαν διαρκή άνοδο την τελευταία δεκαετία. Το 2015 ήταν 30 δισ. ευρώ, το 2018 47 δισ. ευρώ και το 2022 ανήλθαν σε 60 δισ. ευρώ. Η θεαματική αυτή αύξηση οφείλεται σε δύο λόγους:

Πρώτο, στο ότι από το 2018, με τη συμφωνία μεταξύ ελληνικού Δημοσίου και δανειστών, προστέθηκαν στα διαθέσιμα τα 16 δισ. ευρώ του ESM, που είναι ο σκληρός πυρήνας του «μαξιλαριού» διαθεσίμων για το χρέος («σκληρό buffer»).

Δεύτερο, στο ότι με τον νόμο 4549 του 2018 (επί διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ) και στη συνέχεια με την απόφαση του αναπληρωτή υπουργού Οικονομικών κ. Σκυλακάκη αμέσως μετά την ανάληψη της διακυβέρνησης από τη Ν.Δ. το 2019 (ΦΕΚ αρ. φύλλου 604) επιβλήθηκε αυστηρό πλαίσιο καταγραφής, παρακολούθησης και διαχείρισης των ταμειακών διαθεσίμων των φορέων του ευρύτερου δημόσιου τομέα (φορείς Γενικής Κυβέρνησης).

Αποτέλεσμα αυτού ήταν, μεταξύ άλλων, η «αποκάλυψη» ταμειακών διαθεσίμων των φορέων ύψους άνω των 10 δισ. ευρώ. Αυτά τα διαθέσιμα υπήρχαν και προηγουμένως, αλλά δεν καταγράφονταν από την κεντρική διοίκηση (Γενικό Λογιστήριο του Κράτους), δεν παρακολουθούνταν η πορεία τους και δεν τύγχαναν αποτελεσματικής διαχείρισης.

Η αποκάλυψη αυτής της «εφεδρείας» διαθεσίμων και τα 16 δισ. ευρώ του ESM αύξησαν τα διαθέσιμα ώς τα 60 δισ. ευρώ το 2022.

Ασφάλιστρα κινδύνου

Από αυτά και αφού αφαιρεθούν τα 11,4 δισ. ευρώ του δημοσιονομικού ελλείμματος του 2022, στο Σύστημα Λογαριασμών Θησαυροφυλακίου (ΣΛΘ) που τηρείται στην ΤτΕ απομένουν, συναποτελώντας το «μαξιλάρι» διαθεσίμων του χρέους, τα εξής:

● 16 δισ. ευρώ του «σκληρού buffer»: είναι ο σκληρός πυρήνας του «μαξιλαριού» τον οποίο «απαγορεύεται διά ροπάλου» να αγγίξει καμία άλλη κατηγορία δαπάνης πλην του χρέους.
● 3 δισ. ευρώ διαθεσίμων των φορέων που είναι κατατεθειμένα στην ΤτΕ (Σύστημα Λογαριασμών Θησαυροφυλακίου).
● 5 δισ. διαθέσιμα των φορέων κατατεθειμένα στις τράπεζες.
● 7 δισ. διαθέσιμα φορέων σε ομόλογα.
● 4,4 δισ. διαθέσιμα Δημοσίου στην ΤτΕ.
● 1 δισ. τραβηχτικά δικαιώματα από το ΔΝΤ (SDR).
● 0,4 δισ., περίπου, διαθέσιμα του Δημοσίου κατατεθειμένα στις τράπεζες και στον λογαριασμό εξυπηρέτησης του χρέους.

Δεδομένου ότι τα 16 δισ. ευρώ του σκληρού buffer «δεν αγγίζονται», οι υπόλοιπες εφεδρείες αποτελούν στην ουσία τον θώρακα αυτού του σκληρού πυρήνα. Στην πραγματικότητα, όταν «μπει χέρι» σε αυτές, θα είναι ορατός ο κίνδυνος να πιεστεί ο ίδιος ο σκληρός πυρήνας. Επιπλέον, όλα αυτά τα διαθέσιμα δεν «περισσεύουν», ούτε είναι εύκολο να αρχίσουν να «καταναλώνονται» χωρίς αυτό να είναι σημάδι αρχόμενης δημοσιονομικής αστάθειας στον ευρύτερο δημόσιο τομέα.

Στην πραγματικότητα, τα υψηλά διαθέσιμα του ελληνικού Δημοσίου είναι ένα είδος «ασφάλιστρου κινδύνου» που επιτρέπει την ομαλή εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους. Αν αρχίσουν να «τρώγονται», θα ηχήσει δυνατά το καμπανάκι στις αγορές και οι συνέπειες στο κόστος εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους και στο κόστος δανεισμού του ιδιωτικού τομέα θα είναι πολύ σημαντικές.

Κοινή γαρ η μοίρα…

Στην ΤτΕ υπάρχουν 20.000 λογαριασμοί 1.700 φορέων της Γενικής Κυβέρνησης, περιλαμβανομένων των δήμων και περιφερειών. Μέχρι και τη ρύθμιση για την υπαγωγή των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης στο Σύστημα Λογαριασμών Θησαυροφυλακίων, κανείς δεν γνώριζε το ύψος των διαθεσίμων των φορέων. Με τις νέες ρυθμίσεις, όμως, τα διαθέσιμα των φορέων, η κίνηση των λογαριασμών τους, οι πληρωμές τους κ.λπ. ακτινογραφούνται πλήρως από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, ο δε Οργανισμός Διαχείρισης Δημόσιου Χρέους (ΟΔΔΗΧ) έχει αναλάβει τον ρόλο όχι απλώς του συμβούλου, αλλά του «στρατηγικού διαχειριστή» των διαθεσίμων τους.

Στο πλαίσιο αυτό, το γεγονός ότι τα διαθέσιμα των φορέων είναι μέρος του «μαξιλαριού» για το χρέος γεννά στους φορείς την ανασφάλεια ότι «ανά πάσα κακή στιγμή» μπορεί η κεντρική διοίκηση να «βάλει χέρι» στα διαθέσιμά τους για τις ανάγκες εξυπηρέτησης του χρέους. Μέχρι στιγμής, βέβαια, αυτοί οι φόβοι δεν επιβεβαιώνονται, παραμένει όμως το ερώτημα τι θα γίνει σε μια πολύ δύσκολη στιγμή για τη διαχείριση του χρέους; Ως απάντηση, στελέχη της κεντρικής διοίκησης προβάλλουν το επιχείρημα ότι στο ενδεχόμενο πολύ δύσκολης στιγμής για το χρέος, η μοίρα της κεντρικής διοίκησης και του ευρύτερου δημόσιου τομέα θα είναι κοινή: δεν μπορεί η κεντρική διοίκηση να απειλείται με χρεοκοπία και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα να επικρατεί «κανονικότητα».

πηγή: efsyn.gr - Πάνος Κοσμάς