Αλεξάνδρειο Δημοτικό Ωδείο Γιαννιτσών: Ψηφιδωτό για μιαν Άνοιξη στην Πέλλα

του Ιωάννη Ανδρόνογλου*

Δανειζόμαστε τα λόγια του Οδυσσέα Ελύτη για να τιτλοφορήσουμε την πλούσια, τόσο από εκπαιδευτικής όσο και από καλλιτεχνικής άποψης, χρονιά 2023-24 όσον αφορά το Αλεξάνδρειο Δημοτικό Ωδείο Γιαννιτσών. 

Ας αναφερθούμε καταρχάς στο καλλιτεχνικό έργο του Ωδείου. Η ποιότητα και το περιεχόμενο αποτελούν στοιχεία που τέθηκαν ευκρινώς από τη Διεύθυνση του Ωδείου ήδη από το 2019, όσον αφορά τις συναυλίες που διενεργούνται από τον φορέα, είτε αυτοτελείς είτε σε συνεργασία με άλλους φορείς.

Καλλιτεχνικές δράσεις

Το Αλεξάνδρειο Δημοτικό Ωδείο Γιαννιτσών, με τη Μικτή του Χορωδία, στήριξε καλλιτεχνικά την παρουσίαση βιβλίου Η Κληρονομιά του σπουδαίου λογοτέχνη, Σπύρου Πετρουλάκη, μια διοργάνωση που έλαβε χώραν την Παρασκευή 17 Νοεμβρίου 2023 στο Πνευματικό Κέντρο Γιαννιτσών.Οι καθηγητές του Ωδείου Δημήτρης Ντάκας (παραδοσιακά κρουστά), Γιώργος Σφακιανάκης (κρητική λύρα) συμμετείχαν σε Χριστουγεννιάτικη Συναυλία του Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών Φλώρινας/Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας(14.12.2023) συμπράττοντας με τη Χορωδία του Εργαστηρίου Μουσικής Πράξης του Τμήματος υπό τη διεύθυνση του καλλιτεχνικού Διευθυντή του Ωδείου, ο οποίος τελεί και διδάσκων του Τμήματος. Οι εν λόγω καθηγητές διενήργησαν και βιωματικά εργαστήρια εκμάθησης παραδοσιακών ελληνικών καλαντισμάτων για τους φοιτητές/τριες του μαθήματος που έχει υπ’ ευθύνη του ο γράφων.

Το Σάββατο 16.12023 διεξήχθη η Χριστουγεννιάτικη Συναυλία του Αλεξάνδρειου Δημοτικού Ωδείου στην Αίθουσα Εκδηλώσεων του Στρατιωτικού Μουσείου Γιαννιτσών με θέμα «Βυζαντινοί Ύμνοι και Παραδοσιακά Κάλαντα» με συμμετοχή σπουδαστών/τριων και καθηγητών παραδοσιακής μουσικής του Ωδείου. Παράλληλα διεξήχθησαν χριστουγεννιάτικες, ανά τάξη, μαθητικές συναυλίες. Αξίζει να αναφερθεί η συμμετοχή της Νεανικής Χορωδίας του Ωδείου, υπό τη διεύθυνση του καθηγητή, Ευθύμιου Μαυρίδη, στο Χριστουγεννιάτικο Φεστιβάλ Χορωδιών που διοργάνωσε η Δημοτική Χορωδία Λιτοχώρου και ο Φιλόπτωχος Σύλλογος Λιτοχώρου «Η Αγία Μαρίνα», όπου απέσπασε εξαιρετικές κριτικές.

Τα περασμένα λοιπόν, Χριστούγεννα το Ωδείο προβλήθηκε στο πανελλήνιο καθώς ο Διευθυντής του και σπουδαστές/τριες των τάξεων ποντιακής λύρας, παραδοσιακών κρουστών και μέλη της Νεανικής Χορωδίας συνέπραξαν με τον σολίστα ποντιακής λύρας, τέως καθηγητή και φίλο του ωδείου, Αλέξη Στεφανίδη στο πλαίσιο πρωινής ενημερωτικής εκπομπής της ΕΡΤ όπως και του OPEN.

Στις 15 Μαρτίου του 2024 πλέον, ο Μικτή Χορωδία του Αλεξάνδρειου Δημοτικού Ωδείου Γιαννιτσών συμμετείχε το 11^ο Φεστιβάλ Χορωδιών και Παραδοσιακών Χορών που διεξήχθη στο Ζωγράφειο Λύκειο Κωνσταντινούπολης.

Το Μάϊο και Ιούνιο του 2024 διεξήχθησαν οι καθιερωμένες μαθητικές συναυλίες ανά διδασκόμενο μουσικό όργανο όπως και ατομικά ρεσιτάλ υποψηφίων (τότε) πτυχιούχων του Ωδείου. η Μικτή Χορωδία συμμετείχε στο 3^ο Απολλώνιο Χορωδιακό Φεστιβάλ που διεξήχθη στην Ορεστιάδα όπου και παρουσίασε μέρος του προγράμματός της.

Όμως, το σημαντικότερο καλλιτεχνικό γεγονός που διοργανώθηκε από το Αλεξάνδρειο Δημοτικό Ωδείο Γιαννιτσών κατά την παρελθούσα σχολική χρονιά, δίχως αμφιβολία ήταν η επετειακή συναυλία για τα 50 Χρόνια από την Αποκατάσταση της Δημοκρατίας όπου ερμηνεύθηκε στην ολοκληρωμένη του μορφή το εμβληματικό έργο των Μίκη Θεοδωράκη και Οδυσσέα Ελύτη, Άξιον Εστί, «μια διαχρονική πρόταση Δημοκρατίας» όπως τόνισε ο κ. Ανδρόνογλου στην εναρκτήρια ομιλία του. Στη συγκεκριμένη συναυλία συμμετείχαν η Μικτή και Νεανική Χορωδία του Ωδείου, σπουδαστές του ωδείου ως μέλη της ορχήστρας ποικίλης μουσικής και εκλεκτοί προσκεκλημένοι σολίστες: ο ποιητής και κοινωνιολόγος, Ιωάννης Αρκέτος, ο βαρύτονος Αθανάσιος Μπατάλας και ο σπουδαίος του ελληνικού τραγουδιού και καθηγητής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, Κωνσταντίνος Τσαχουρίδης. Η συγκεκριμένη συναυλία αποτέλεσε ίσως τη μεγαλύτερη παραγωγή του Ωδείου στα χρόνια λειτουργίας του (1979 μέχρι σήμερα) και συντάραξε τα πολιτιστικά πράγματα του τόπου μας καθώς χαρακτηρίστηκε κατά γενική ομολογία ως «μαγική» και «μακράν η καλύτερη που έχει γίνει τα τελευταία χρόνια». Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτή η συναυλία ήταν η τρίτη κατά χρονολογική σειρά με σαφές μουσικοϊστορικό περιεχόμενο καθώς προηγήθηκε η συναυλία-αφιέρωμα στην Επέτειο της 28^ης Οκτωβρίου 1940 (27 Οκτωβρίου 2022) με την ερμηνεία του έργου Mauthausenτων Καμπανέλη/Θεοδωράκη και η επετειακή συναυλία για την 25^η Μαρτίου 1821 (22 Μαρτίου 2023), «Θέλει Αρετήν και Τόλμην η Ελευθερία» με έργα μεγάλων νεοελλήνων μουσουργών· μια μουσική αφήγηση της Ιστορίας της Ελλάδας από τα προεπαναστατικά χρόνια μέχρι σήμερα.

Εκπαιδευτικά

Η χρονιά έκλεισε για το Αλεξάνδρειο Δημοτικό Ωδείο Γιαννιτσών με την απόδοση πέντε πτυχίων. Έτσι, ο Νίκος Σιδηρόπουλος (τάξη Θεόδωρου Γκουγκουσούδη) κρίθηκε πτυχιούχος κιθάρας, η Μαρία Χατσιλίδου (τάξη Ισίδωρου Σισιόλα) κρίθηκε πτυχιούχος πιάνου ενώ οι Μυροφόρα Θεοδωρίδου, Κατερίνα Τσέκρελη και Ευάγγελος Παντελίδης (τάξη Ανώτερων Θεωρητικών της Μουσικής, Ευθύμιου Μαυρίδη), πτυχιούχοι Αρμονίας. Χαρακτηριστικό των πτυχιακών εξετάσεων το έγκριτο των προσκεκλημένων μελών των επιτροπών καθώς απαρτίστηκαν από σημαντικούς επιστήμονες μουσικούς-μουσικολόγους. Αυτή η πρακτική διασφαλίζει για το Ωδείο μας την αντικειμενικότητα στη βαθμολογία, ενώ παράλληλα συμβάλλει στην ανταγωνιστικότητα των αποδιδόμενων πτυχίων και διπλωμάτων.

Επίσης, οι αναφερθείσες καλλιτεχνικές δράσεις με ερμηνείες μνημειωδών έργων μεγάλων νεοελλήνων μουσουργών αποτέλεσε και αποτελεί βιωματικό μάθημα Ιστορίας της Νεοελληνικής Μουσικής για τους σπουδαστές/τριες του ωδείου αλλά και κατανόηση της σύνδεσης της Ιστορίας της Μουσικής με την κοινωνικοπολιτική Ιστορία. Ο πολιτισμός ως Ιστορία, είναι η πιο μακρόπνοη σύμφωνα με τον Braudel (2017).

Συζήτηση

Από όλα τα παραπάνω διαφαίνεται η νέα κατεύθυνση που ακολουθεί το Αλεξάνδρειο Δημοτικό Ωδείο Γιαννιτσών ήτοι, μουσικοϊστορικό περιεχόμενο στις κεντρικές του συναυλίες και αύξηση της εγκυρότητος των εξετάσεων του (κατατακτηρίων-πτυχιακών) επί της ουσίας και όχι μόνο επί της τήρησης της νομιμότητας. Γιατί όμως να υφίσταται αυτή η περιεχομενική μορφή σε επίπεδο συναυλιών και μάλιστα με ερμηνείες έργων μεγάλων νεοελλήνων μουσουργών;

Καταρχάς, λόγω του ότι το Ωδείο είναι Δημοτικό, οφείλει να λειτουργεί ως κοινότητα πρακτικής και μάθησης δηλαδή ως μια ομάδα ανθρώπων που εργάζονται μαζί (διδασκαλία εντός του εκπαιδευτικού χώρου του Ωδείου), τονίζουν την ατομική και συλλογική μάθηση (έργα για σόλο μουσικά όργανα ή για μουσικά σύνολα), εφαρμόζουν τις αποκτηθείσες γνώσεις εντός και εκτός κοινότητας (δημόσιες συναυλίες), υφίσταται αλληλουποστήριξη (συμμετοχή στα μουσικά οργανικά και φωνητικά σύνολα), και σκοπό αποτελεί η μάθηση και επαγγελματική ανάπτυξη.

Οι καθηγητές/τριεςκαι σπουδαστές/τριεςτου Ωδείου λειτουργούν ως ενεργοί συμμετέχοντες καθώς μεταξύ άλλων συμβάλλουν «στην οικοδόμηση της γνώσης» όπως και «έχουν ουσιαστική συνεισφορά στις συζητήσεις και στα καθήκοντα της κοινότητας» (Κουρκούλη, χ.χ., σ. 5). Ως οικοδόμηση γνώσης μπορούμε να ορίσουμε την ερμηνεία έργων-μνημείων του παγκόσμιου αλλά και νεοελληνικού μουσικού πολιτισμού και ως καθήκον την εκμάθηση αυτών των έργων προκειμένου να παρουσιαστούν δημόσια. Οι φιλόμουσοι πολίτες του Δήμου μας λειτουργούν ως «περιφερειακοί συμμετέχοντες» δηλαδή ως «παρατηρητές» (στο ίδιο).

Το γεγονός λειτουργίας του Ωδείου ως κοινότητας πρακτικής και μάθησης ορίζεται από τον κοινωνικοπολιτισμικό του ρόλο και με προοδευτικό πρόσημο που στην Ελληνική Ιστορία ανάγεται στην περίοδο διακυβέρνησης του Ελευθερίου Βενιζέλου. Έτσι αυτός ο ρόλος «δεν απομονώνει το σχολείο [στην περίπτωσή μας το ωδείο] ως ειδικό επιστημονικό πεδίο πάντοτε το βλέπει σε συνάρτηση με τις λειτουργίες που επιτελεί ως κρατικός και πολιτισμικός θεσμός μέσα στην (…) ελληνική κοινωνία» (Μελετιάδης, 2021, σ. 335).Μάλιστα και όσον αφορά τον πολιτισμό που εδώ μας ενδιαφέρει, ο Μελετιάδης (2021) αναφέρεται στον Δελμούζο και στην περίοδο των εκπαιδευτικών νομοσχεδίων του 1913 λέγοντας: «Ο πολιτισμός θεωρείται ότι παρέχει τη βάση για την πολιτική ιδιότητα του κάθε μέλους της ελληνικής κοινωνίας και από αυτή την αφετηρία εκκινούν οι θεωρητικές αρχές που διέπουν την ανάπτυξη των κρατικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων» (σ. 337).Αυτά ανάγονται στο προοδευτικό κίνημα και στις θεωρήσεις του Αμερικάνου παιδαγωγού JohnDeweyτου οποίου βασική επιδίωξη αποτέλεσε «η αλληλεπίδραση μεταξύ σχολείου και κοινωνίας» (Καμπεζά, 2008, σ. 40).

Όσον αφορά το περιεχόμενο, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, οι κεντρικές συναυλίες του ωδείου κατά την διετία 2022-24 εμπεριείχαν την ερμηνεία εμβληματικών έργων του νεοελληνικού πολιτισμού όπως το Mauthausen(Καμπανέλλης/Θεοδωράκης), το Άξιον Εστί (Ελύτης/Θεοδωράκης) κ.α. Έτσι, στη σημερινή μεταμοντέρνα παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, καθώς ο Μεταμοντερνισμός «θέτει τα όρια του εθνικού λόγου» (Giddens, 2002, σ. 502), κρίνεται αναγκαία η ενίσχυση της τοπικότητας και της προώθησης των μνημείων του νεοελληνικού μουσικού πολιτισμού, πέραν των προερχόμενων από την δυτική έντεχνη μουσική δημιουργία που αποτελούν έργα εκ των ων ουκ άνευ όπως ορίζεται από την ύλη σπουδών του Υπουργείου Πολιτισμού στην Ωδειακή Εκπαίδευση·το φιλόμουσο κοινό του τόπου μας πρέπει να κατανοεί όχι μόνο αισθητικά και αφηρημένα αλλά λογικά και συγκεκριμένα. Έτσι, στα συγκεκριμένα έργα υπάρχει συγκεκριμένο περιεχόμενο και ιδέες που το αφορούν και το κατανοούν (Θεοδωράκης, 2011γ, s. 1129). Και ποια είναι η έννοια που υπηρετούν τα έργα που παρουσιάστηκαν;

Αναφερόμαστε στηνΕλληνικότητα όπως ορίστηκε από την Γενιά του ’30, ένα κίνημα λογοτεχνών που υποστηρίζουν ότι «η εθνική ταυτότητα δεν ορίζεται ως η αντίσταση στη Δύση ούτε ως αποδοχή της δίχως όρους, αλλά ως διαπραγμάτευση και ανταλλαγή» (Τζιόβας, 2011, σ.248) και όπως μετεξελίχθηκε από το 1950 και εντεύθεν όπου η ελληνική ταυτότητα μετατοπίζεται από το έθνος στον λαό και τα κριτήρια μετατρέπονται από πολιτιστικά σε πολιτικά (Ανδρόνογλου, 2022, σ. 50).Ο Θεοδωράκης (2011α) εν έτει 1970 διατυπώνει: «Η εθνική κουλτούρα αποτελεί τη βάση της συγκρότησης τόσο της ανθρώπινης προσωπικότητας όσο και των εθνικών ομάδων» (σ. 217).Για μεγαλύτερη σαφήνεια, τα παραπάνω τίθενται στο πνεύμα του δημιουργικού πατριωτισμού σύμφωνα με τον οποίο υφίσταται ο σεβασμός και η εκτίμηση προς τους άλλους λαούς παρά η απόρριψη και η μισαλλοδοξία, στοιχεία που προτάσσει ο αντιδραστικός εθνικισμός.

Γενικότερα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η καλλιτεχνική παραγωγή του Αλεξάνδρειου Δημοτικού Ωδείου Γιαννιτσών ειδικότερα την περίοδο 2022-24 διαπνέεται το πνεύμα του διαλεκτικού υλισμού όπου η τέχνη ανήκει στο γενικότερο παιδευσιακό εποικοδόμημα που καθορίζεται από τις κοινωνικοϊστορικές συνθήκες (Ανδρόνογλου, 2020, σ. 13)· όπως διατυπώνει ο Braudel(2017) «δε νοείται πρόοδος ούτε συλλογισμός ή γόνιμη υπόθεση αν δεν υπάρχει ένα γενικό σύστημα αναφοράς, σε σχέση με το οποίο να μπορεί να τοποθετηθεί κανείς και στη συνέχεια να προσανατολιστεί» (σ. 494).

Επιλογικά

Από όλα τα παραπάνω κατανοούμε τη σημασία του όρου Δημοτικό για το Αλεξάνδρειο Δημοτικό Ωδείο Γιαννιτσών. Έτσι, το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό ίδρυμα δε λειτουργεί ως ένα ακόμα διδακτήριο μουσικής αλλά ως ένας Φορέας Παραγωγής Πολιτισμού και Μουσικής Εκπαίδευσης. Παρέχει στο φιλόμουσο κοινό της Πέλλας (αλλά και ευρύτερα) πολιτιστικά αγαθά (και όχι προϊόντα) αφουγκραζόμενο τα σημεία των καιρών τόσο στη μουσική εκπαίδευση όσο και στην κοινωνία γενικότερα· «Η κοινωνία δε μπορεί να νοηθεί χωριστά από τον πολιτισμό και ο πολιτισμός χωριστά από την κοινωνία: και οι δύο αυτές έννοιες αναφέρονται στην ίδια πραγματικότητα» (Braudel, 2017, σ. 68).

Κλείνοντας παραθέτουμε διατύπωση του Θεοδωράκη (2011) εν έτει 1969 που αφορά όλες και όλους μας: "(..)η ολόπλευρη ενίσχυση των γραμμάτων και τεχνών θα συντελέσει στην οικοδόμηση της πνευματικής και ψυχικής διάστασης του έθνους. Θα οδηγησει στην αναγέννηση της ελληνικής σκεψης και της ελληνικής τέχνης, με την παράλληλη μύηση των μεγάλων εργαζομένων μαζών σε όλους τους καλλιτεχνικούς και πνευματικούς θησαυρούς που μας κληροδότησε ο παγκόσμιος και ιδιαίτερα ο ελλαδικός πολιτισμός" (σ. 401).

Το Αλεξάνδρειο Δημοτικό Ωδείο Γιαννιτσών συνεχίζει την ποιοτική του πορεία στον χρόνο και στη μουσική εκπαίδευση του τόπου μας.

*Ο Ιωάννης Ανδρόνογλου είναι Διδάκτωρ Μουσικολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Μεταδιδάκτωρ του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας

και διατελεί Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Αλεξάνδρειου Δημοτικού Ωδείου Γιαννιτσών.

Βιβλιογραφία

Ανδρόνογλου, Ι. (2023). Οι μουσικές παραδόσεις των Ελλήνων της Θράκης, της Μικρασίας και του Πόντου: επιδράσεις στην έντεχνη ελληνική μουσική δημιουργία. Στο Journal of Culture in Tourism, Αrt and Education, 1 (3). 46-53.

Ανδρόνογλου, Ι. (2020). Η Ελληνική Παραδοσιακή Μουσική ως Πηγή Έμπνευσης στη Σύνθεση Έργων για Κιθάρα. Αεράκης Κρητικό Μουσικό Εργαστήρι &Σείστρον.

Θεοδωράκης, Μ. (2011). Το Χρέος. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Καμπεζά. Μ. (2008). Η παιδαγωγική σκέψη του Dewey και της Montessori και η σύγχρονη εκπαιδευτική πρακτική. Ερευνώντας τον κόσμο του παιδιού, 8, 39–52.

Κουρκούλη, Αικ. (χ.χ.). Θεματική Ενότητα 1: Η έννοια της Κοινότητας, Α.4 Κοινότητες Πρακτικής & Μάθησης, Α 4.1. Στο Ε3-Εισαγωγική Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών. Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής. https://elearning.iep.edu.gr/study/enrol/index.php?id=2835

Μελετιάδης, Χ. (2021). Το ελληνικό σχολείο τον 20^ο αιώνα: ο ρόλος του Βενιζέλου. Στο Γ. Κουκουράκης & Τ. Σακελλαρόπουλος (επιμ.), Η Πολιτική Κληρονομιά του Ελευθερίου Βενιζέλου: Συνέχειες και Ασυνέχειες. Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων-Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών & Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος»-Μουσείο Μπενάκη.

Braudel, F. (2017). Γραμματική των Πολιτισμών (Α. Αλεξάκης, μτφρ.). Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας.

Giddens, A. (2002). Κοινωνιολογία (Δ. Τσαούσης, μτφρ.). Gutenberg.