Διεθνής Ημέρα Μουσείων/ «μουσεία INFLUENCERS»: Είναι τα μουσεία το νέο trend;

του Κώστα Λασκαράτου*

Ποιο μουσείο έκανε λογαριασμό στο Only Fans και γιατί; Ποιο φαγητό και ποιο γλυκό έχουν τα δικά τους μουσεία; Ποια μουσεία έγιναν εμβολιαστικά κέντρα; Ποιο μουσείο άλλαξε τη φυσιογνωμία μιας ολόκληρης πόλης; Τι κάνουν τα μουσεία στην εποχή του metoo, του Black Lives Matter και της κλιματικής κρίσης;

Αυτά είναι ορισμένα μόνο από τα ερωτήματα που απαντώνται στο νέο μου βιβλίο «μουσεία INFLUENCERS» (εκδόσεις Ι. ΣΙΔΕΡΗΣ). Και αν ο τίτλος –ίσως και το κάπως «προκλητικό» εξώφυλλο- παραξενεύουν ορισμένους, τα ίδια τα μουσεία διηγούνται πειστικά με τις επιλογές τους, τον τρόπο με τον οποίο επιτυγχάνουν τις τελευταίες δεκαετίες να επηρεάζουν ανθρώπους και αντιλήψεις.

«μουσεία INFLUENCERS»

Οι σύγχρονοι συμπεριληπτικοί μουσειακοί φορείς, δεν επιχειρούν μονάχα να συσφίξουν τη σχέση τους με την κοινωνία, αξιοποιώντας τα νέα μέσα ως μοχλό εξωστρέφειας ή ακόμα και ανάπτυξης νέων μουσειολογικών προσεγγίσεων (ΑΙ, εφαρμογές επαυξημένης και εικονικής πραγματικότητας κλπ). Περισσότερο από αυτό, τα μουσεία επιδιώκουν -όλο και πιο συχνά- την ουσιαστικότερη παρέμβασή τους στα κοινά και την διείσδυσή τους στον πυρήνα των κοινωνικών ζυμώσεων. Παράγουν πολιτική, επανεξετάζουν στάσεις και αντιλήψεις ζωής, επιχειρούν να εκριζώσουν παρωχημένες πεποιθήσεις και να καταπολεμήσουν ρατσιστικές ή σεξιστικές διακρίσεις, προωθούν συμπεριληπτικές θέσεις και υπερασπίζονται την κοινωνική ενσωμάτωση ευάλωτων ομάδων.

Μέσα από τις ίδιες τους τις επιλογές τα μουσεία επιτυγχάνουν να εντυπωθούν στη συνείδηση του κοινού ως διαμορφωτές της κοινής γνώμης, ως δηλαδή αληθινοί σύγχρονοι influencers. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Μαρίας Καρακλιούμη, η οποία διενεργήθηκε από 27 Απριλίου έως 18 Μαΐου του 2023, σε δείγμα 490 ατόμων και η οποία παρουσιάζεται στο βιβλίο «μουσεία INFLUENCERS», 6 στους 10 ερωτηθέντες δήλωσαν πως αποδέχονται τον χαρακτηρισμό influencer για τα μουσεία, αποδεχόμενοι προφανώς την επιδραστικότητά τους. Αν σκεφτεί κανείς πως νέα έκθεση, του Οκτωβρίου του 2023, της Morning Consult, την οποία παρουσίασε το CNBC, δείχνει επίσης πως περίπου 6 στους 10 ανθρώπους της Γενιάς «Ζ» (Gen Zers), θα ήθελαν να κάνουν καριέρα ως influencers, αυτό σημαίνει – με έναν τρόπο- πως τα μουσεία, ένας τόσο παλιός θεσμός, κατόρθωσε να γίνει αυτό που σχεδόν κάθε πολίτης ονειρεύεται σήμερα για τον εαυτό του. Τα μουσεία μοιάζουν να είναι πιο «σημερινά» από ποτέ…

Και αν ο όρος «influencer» εύκολα και ανέξοδα αποδίδεται σε οποιονδήποτε διαθέτει έναν ισχυρό λογαριασμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με πολλούς ακολούθους και εκατομμύρια… likes, στην πραγματικότητα δεκάδες πρόσωπα αλλά και θεσμοί εξακολουθούν να έχουν μεγαλύτερη και ισχυρότερη επιδραστικότητα από έναν σταρ του κυβερνοχώρου. Από τον Όμηρο, τον Σωκράτη και τον Αριστοτέλη έως την UNESCO, τον ΟΗΕ ή ακόμη και την Greenpeace…

Μέσα από απλά καθημερινά παραδείγματα, σύγχρονες πρωτότυπες έρευνες και ακριβή τεκμηρίωση, στο νέο μου βιβλίο εξετάζω τον κοινωνικό αντίκτυπο των μουσείων και την επιδραστικότητά τους σε κρίσιμα ζητήματα όπως: ο ρατσισμός, ο σεξισμός και η θέση της γυναίκας, η συμπερίληψη ΑΜΕΑ, ΛΟΑΤΚΙ+, η κοινωνική ενσωμάτωση προσφύγων, αστέγων, φυλακισμένων, η υγεία, η κλιματική κρίση, η εκπαίδευση και ο τουρισμός.

18 Μαΐου: Διεθνής Ημέρα Μουσείων

Το 1977 το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM), στην προσπάθειά του να αναδείξει τον ρόλο των μουσείων στη σύγχρονη κοινωνία, καθιερώνει τη 18η Μαΐου ως Διεθνή Ημέρα Μουσείων. Ζητούμενο αυτής της επετείου ήταν να γίνουν τα μουσεία φορείς πολιτισμικών ανταλλαγών «με σκοπό την ενίσχυση της μόρφωσης, την προώθηση της αμοιβαίας κατανόησης, την ειρήνη και τη συνεργασία μεταξύ των λαών».

Η φετινή επέτειος, το 2024, έχει ως θέμα «Μουσεία για την Εκπαίδευση και την Έρευνα» και το ελληνικό τμήμα του ICOM επέλεξε το Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού, ως τιμώμενο φορέα εκτιμώντας το εκπαιδευτικό και επιστημονικό έργο που επιτελεί.

«Τα μουσεία αλλάζουν τον κόσμο, μέσα από τη δική τους διαρκή αλλαγή», υποστηρίζω στο οπισθόφυλλο του βιβλίου. Μήπως ήρθε η ώρα να αλλάξουμε και εμείς τον τρόπο που βλέπουμε τα μουσεία;

*Ο Κώστας Λασκαράτος είναι δημοσιογράφος της ΕΡΤ, Διδακτωρ Παντείου Πανεπιστημίου.