«Εφυγε» ένας ακάματος και τολμηρός ερευνητής της σύγχρονης ιστορίας

Πέθανε στο τέλος της περασμένης εβδομάδας σε ηλικία μόλις 59 ετών ο Ανδρέας Βενιανάκης μετά από πολύχρονη, βασανιστική και γενναία μάχη με τον καρκίνο. Ο Βενιανάκης, που δήλωνε «εραστής της Ιστορίας» ένεκα της σεμνότητάς του, υπήρξε ένας ιστοριοδίφης, ένα γιγάντιο «μυρμήγκι», ένας ανεπανάληπτος «χαμάλης» της ιστορίας των πιο μαύρων και σκοτεινών πλευρών της Θεσσαλονίκης και της Μακεδονίας: αυτής που αφορά τη δράση των Ταγμάτων Ασφαλείας στην άγρια περίοδο της γερμανικής κατοχής.

Το έργο του Βενιανάκη αποτυπώθηκε σε τρία βιβλία: «Δάγκουλας, ο «δράκος» της Θεσσαλονίκης» (2016), «Ποντάροντας στην γερμανική ρουλέτα» (2020) και «Ο κατοχικός εμφύλιος στην Μακεδονία (1942-1944) και οι τρεις Παπαδόπουλοι» (2022), όλα από τις εκδόσεις «Επίκεντρο». Το πρώτο του βιβλίο για τον Δάγκουλα είναι πλέον βιβλίο αναφοράς και το είχαμε παρουσιάσει («Εφ.Συν.», 31/7/16, «Αντώνης Δάγκουλας, ο πρώτος «δράκος» της Θεσσαλονίκης»), σημειώνοντας από τις πρώτες αράδες ότι το βιβλίο αναφέρεται σε «ενοχές που δεν δικάστηκαν, ατομικές τύψεις που σφραγίστηκαν ή έλαβαν το χρίσμα της κρατικής συγκάλυψης στα μεταπολεμικά χρόνια και στα «φαντάσματα» εκατοντάδων αδικαίωτων δολοφονημένων» από την άγρια συμμορία του γερμανοντυμένου Δάγκουλα.

Η κοπιώδης δουλειά του Βενιανάκη -έρευνα σε ατέλειωτα ελληνικά και ξένα αρχεία και κυρίως συνεντεύξεις με τους τελευταίους ζώντες πρωταγωνιστές της Ιστορίας- συνεχίστηκε και στο δεύτερο βιβλίο του («Εφ.Συν» 25.12.20, «Κατάσκοποι και δωσίλογοι στην κατοχική Θεσσαλονίκη»), ενώ πρόλαβε και ολοκλήρωσε το τρίτο -ενόσω η κακιά αρρώστια τού στερούσε δυνάμεις- το οποίο αποτελεί επίσης πηγή μοναδικών πληροφοριών για γεγονότα εν πολλοίς άγνωστα και για δωσιλογικά πρόσωπα: Κυριάκος Παπαδόπουλος (Κισά Μπατζάκ) με δράση στην Πιερία, Κώστας Παπαδόπουλος (με δράση στο Κιλκίς) και Μιχάλης Παπαδόπουλος (Μιχάλαγας) με δράση στη δυτική Μακεδονία.

Η ιστορικός Μαρία Καβάλα είχε πει σε μία από τις τελευταίες εκδηλώσεις παρουσίασης βιβλίου του πως ο Βενιανάκης «ήταν ένας ακάματος και τολμηρός ερευνητής της σύγχρονης ιστορίας, που ήξερε να δαμάζει όγκους αρχειακού υλικού, που πίστευε στην εξυγιαντική δύναμη της ιστορικής έρευνας και στη δυνατότητά της να επουλώνει τα τραύματα και να αμβλύνει τις αντιθέσεις». Σε ανακοίνωσή της η Εταιρεία Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων Μακεδονίας (ΕΔΙΑ) 1940-1974, της οποίας ήταν μέλος, τόνισε -ανάμεσα σε άλλα- πως τα βιβλία του «φωτίζουν τις πιο σκοτεινές πλευρές της τριπλής Κατοχής και εμπλουτίζουν τις γνώσεις μας».

Ο Βενιανάκης, αν και τραβούσε την κουρτίνα μπροστά από κρυμμένα ιστορικά γεγονότα, για τον ίδιο αρκούνταν σε περιγραφή που έλεγε «είμαι ένας εραστής της Ιστορίας, αν και δεν κατέχω πανεπιστημιακές περγαμηνές ασχολούμαι πάνω από μια δεκαετία με την έρευνα της Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας» (από τις αναφορές στα «αυτιά» των βιβλίων του). Ποιος όμως ήταν ο άνθρωπος που δημοσίευσε τρία τεράστια βιβλία μέσα σε έξι χρόνια; Αυτό θα αποτελέσει στοιχείο έρευνας ενός μελλοντικού ιστορικού, αφού ο Αντρέας δεν μιλούσε για τον εαυτό του και τις προσωπικές του περιπέτειες που κάνουν ακόμη πιο λαμπερή την παρουσία του. Ο Βενιανάκης υπηρετούσε στην Ελληνική Αστυνομία μέχρι το 2008. Εκείνη η χρονιά θα μείνει στην Ιστορία για τη δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου. Το γεγονός συγκλόνισε τον Βενιανάκη τόσο που δεν κράτησε κλειστό το στόμα του, μίλησε μέσα στην υπηρεσία κι αυτό αποτέλεσε αφορμή να δεχτεί έναν ανελέητο πόλεμο που τον οδήγησε τελικά μετά κόπων και βασάνων στην έξοδο. Από τότε λοιπόν πήρε το μαγνητόφωνο στο χέρι και διέτρεξε όλα τα χωριά της Μακεδονίας, βούτηξε στα αρχεία και μας παρέδωσε μέσα σε δεκαπέντε χρόνια τρία βιβλία. Η «Εφ.Συν.», σεβόμενη ότι ο ίδιος δεν μίλησε ποτέ για τις περιπέτειές του, μένει σε αυτά τα λίγα λόγια και εκφράζει τα βαθιά της συλλυπητήρια στη σύζυγό του Νανά και τα παιδιά τους.

πηγή: έντυπη έκδοση της "Εφημερίδας των Συντακτών" - efsyn.gr