Γεωπολιτικό ναρκοπέδιο στην Ανατολική Μεσόγειο – Οι κίνδυνοι για την Ελλάδα

*Αθανάσιος Πλακιάς

Η κατάρρευση του καθεστώτος Ασαντ και η ανάληψη της κυβερνητικής εξουσίας από ακραίους ισλαμιστές, παρακλάδι της Αλ Κάιντα, έχει προκαλέσει αλυσιδωτές επιπτώσεις.

Σε επίπεδο μεγάλων δυνάμεων έχει ταπεινωθεί η Ρωσία.

Εξασθενημένη από τον πόλεμο στην Ουκρανία αναγκάστηκε να εγκαταλείψει κακήν κακώς τους συμμάχους της και να χάσει τις βάσεις της στη Μέση Ανατολή και τη Μεσόγειο.

Η αξιοπιστία της έχει δεχθεί τεράστιο πλήγμα.

Οι ΗΠΑ δρέπουν τους καρπούς αποδυνάμωσης της Ρωσίας από την Ουκρανία και του Ιράν από το Ισραήλ.

Παράθυρο ευκαιρίας

Η αποχώρηση της Ρωσίας από την περιοχή και η εξασθένηση του Ιράν ανοίγουν ένα παράθυρο ευκαιρίας για επιβολή μιας νέας τάξης πραγμάτων ευνοϊκής για τις ΗΠΑ και το Ισραήλ.

Σε περιφερειακό επίπεδο κερδισμένοι βγαίνουν η Τουρκία και το Ισραήλ, ενώ χαμένοι εκτός του Ιράν είναι και οι συντηρητικές αραβικές μοναρχίες του Κόλπου που ανησυχούν για τη σταθερότητα των καθεστώτων τους.

Η Τουρκία, όπως εύστοχα παρατήρησε ο Τραμπ, έκανε «επιθετική κατάληψη» (unfriendly takeover) της Συρίας και επιδιώκει την εδραίωση της ηγεμονίας της με την εγκατάσταση στην εξουσία των ακραίων ισλαμιστών που γαλούχησε.

Οθωμανική Αυτοκρατορία

Η τουρκική ηγεμονία στη Συρία εμπεδώνει την εικόνα ανασύστασης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Προσδοκά επίσης οικονομικά οφέλη τόσο από την κατάληψη πετρελαιοπηγών (που σήμερα ελέγχονται από τους Κούρδους) όσο και από τη μελλοντική ανοικοδόμηση της Συρίας.

Οι τουρκικές φιλοδοξίες πάντως δημιουργούν αντισυσπειρώσεις, γιατί Σαουδική Αραβία, ΗΑΕ, Αίγυπτος και Ισραήλ δεν βλέπουν με καλό μάτι τις αυτοκρατορικές νοσταλγίες της Αγκυρας και θα προσπαθήσουν να την αποδυναμώσουν.

Το Ισραήλ

Το Ισραήλ έχει ευνοηθεί από την αποδυνάμωση του Ιράν και των δορυφόρων του.

Η αποδυνάμωση της Χεζμπολάχ στον Λίβανο ήταν άλλωστε ο κύριος λόγος που κατέρρευσε το καθεστώς Ασαντ, αφού έχασε το βασικό στρατιωτικό του στήριγμα. Η αποχώρηση του Ιράν από τη Συρία κόβει τον ομφάλιο λώρο Ιράν – Χεζμπολάχ και επιτρέπει στο Ισραήλ να ασχοληθεί με τους δορυφόρους του Ιράν στο Ιράκ και στην Υεμένη (Χούθι). Μετά θα στραφεί κατά της Τεχεράνης επιδιώκοντας την πτώση του θεοκρατικού καθεστώτος και την καταστροφή του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος.

Οι εξελίξεις στη Συρία δημιουργούν πάντως μια σειρά κινδύνους για το Ισραήλ που απεύχεται τόσο την επικράτηση του χάους όσο και τη δημιουργία ενός ισχυρού κράτους, δορυφόρου της Τουρκίας, στα βόρεια σύνορά του. Ετσι λαμβάνει προληπτικά μέτρα, όπως η δημιουργία «ζώνης ελέγχου» στη Νότια Συρία καταλαμβάνοντας εδάφη.

Σύγκρουση επιδιώξεων

Κατέστρεψε επίσης άνω του 80% των στρατιωτικών υποδομών και του οπλοστασίου των συριακών ΕΔ (ναυτικό, αεροπορία, πυραυλικά συστήματα, πυρομαχικά, χημικά όπλα) για να μην πέσουν στα χέρια των ισλαμιστών που κατέλαβαν την εξουσία στη Δαμασκό.

Η στρατηγική του Ισραήλ να αφοπλίσει με προληπτικά χτυπήματα το νέο καθεστώς στη Δαμασκό συγκρούεται ευθέως με τις επιδιώξεις της Τουρκίας.

Στο εσωτερικό της Συρίας η κατάσταση είναι ρευστή: Τουρκία και Ισραήλ υποστηρίζουν αντιμαχόμενες ένοπλες ομάδες, ενώ υπάρχουν ένοπλοι πυρήνες του «ισλαμικού κράτους» (ISIS). Αυτό εγκυμονεί συγκρούσεις, αν μάλιστα λάβουμε υπόψη την επιδίωξη της Τουρκίας για οριστική εξουδετέρωση των στρατιωτικών δυνατοτήτων των Κούρδων που ελέγχουν μια αυτόνομη περιοχή στη Βορειοανατολική Συρία.

ΗΠΑ και Κούρδοι

Πολλά θα εξαρτηθούν από το εάν οι ΗΠΑ θα προστατεύσουν τους Κούρδους, τους οποίους χρησιμοποίησαν με επιτυχία στον εμφύλιο της Συρίας κατά του ISIS την περίοδο που η Τουρκία υποστήριξε ισλαμιστές τρομοκράτες.

Οι εξελίξεις στη Συρία εγκυμονούν κινδύνους για την Ελλάδα και την Κύπρο, αφού αυξάνεται η τουρκική γεωπολιτική και ενεργειακή επιρροή στην Ανατολική Μεσόγειο.

Θα πρέπει να αναμένεται η υπογραφή τουρκικού μνημονίου οριοθέτησης της ΑΟΖ με τη Συρία αντίστοιχης λογικής με αυτό που έχει υπογραφεί με τη Λιβύη. Τέλος, οι αλλαγές συνόρων μεταξύ Τουρκίας – Συρίας αποδυναμώνουν στην πράξη τη Συνθήκη της Λωζάννης που οριοθέτησε τα σύνορα της Τουρκίας με τους γείτονές της.

*Ο Αθανάσιος Πλατιάς είναι ομότιμος καθηγητής Στρατηγικής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και πρόεδρος του Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων

από tanea.gr