Η άλλοτε διαβόητα φιλελεύθερη Σουηδία κλείνει την πόρτα στους μετανάστες

Τα δωμάτια είναι τόσο μικρά όσο τα κελιά της φυλακής. Το καθένα περιέχει μια κουκέτα με χαλύβδινο σκελετό –το χρώμα έχει ξεφλουδίσει εδώ και καιρό– έναν λεκιασμένο και βρώμικο νεροχύτη και ένα μικρό τραπέζι βιδωμένο στον ασβεστωμένο τοίχο. Στους νεοαφιχθέντες προσφέρεται ένα σετ σεντόνια, ένα μόνο ρολό χαρτί υγείας και ένα μικρό σωληνάριο οδοντόκρεμας. Κανένας από τους σχεδόν 200 ενοίκους αυτών των χώρων δεν έχει ιδέα πόσο καιρό θα είναι εδώ.

Από τον Fred Kelly/MailOnline*

Αλλά ξανά, δεν πρόκειται για φυλακή. Αυτό είναι ένα από τα «κέντρα επιστροφής μεταναστών» της Σουηδίας που σχεδιάστηκε για να στεγάσει τους χιλιάδες αλλοδαπούς στους οποίους η χώρα αρνήθηκε το άσυλο και τους οποίους η κυβέρνηση σκοπεύει να απελάσει τους επόμενους μήνες και χρόνια. Σε όσους δεν έχουν δικαίωμα παραμονής στη Σουηδία προσφέρονται κρεβάτια σε αυτές τις εγκαταστάσεις πριν επιστρέψουν στη χώρα τους ή μέσω της Σύμβασης του Δουβλίνου σε άλλο κράτος της ΕΕ.

Στους χώρους αυτής της εγκατάστασης, στη νότια συνοικία Hägersten της Στοκχόλμης, η Mail συνάντησε τον 18χρονο Alasan Jaideh, έναν αιτούντα άσυλο από τη Γκάμπια που είχε φτάσει στη Σουηδία πέντε ημέρες νωρίτερα από το Calais, όπου είχε περάσει δύο χρόνια προσπαθώντας μάταια να φτάσει στη Βρετανία. «Τώρα είμαι στη Σουηδία, θέλω να μείνω εδώ, να δουλέψω και να μάθω σουηδικά», μας είπε.

Αλλά για τον Jaideh, όπως και για τόσες άλλες νέες αφίξεις, η ελπίδα να εγκατασταθεί σε αυτή τη σκανδιναβική χώρα είναι τώρα πιο απομακρυσμένη από ποτέ.

Μετά από χρόνια σφοδρής βίας συμμοριών, για την οποία ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό ο αυξανόμενος μεταναστευτικός πληθυσμός της Σουηδίας, η κεντροδεξιά κυβέρνηση έκλεισε τα σύνορα, ανακοινώνοντας μια σειρά σκληρών μέτρων με στόχο τη μείωση του αριθμού των κατοίκων που έχουν γεννηθεί στο εξωτερικό και που σήμερα ανέρχεται σε περισσότερο από 20 τοις εκατό του συνόλου των 10,6 εκατομμυρίων κατοίκων της χώρας.

Μεταξύ των πολιτικών μέτρων που είναι στο τραπέζι είναι μια προσφορά λίγο κάτω των 31.000 ευρώ για νόμιμους μετανάστες που επιθυμούν να επιστρέψουν οικειοθελώς στη χώρα καταγωγής τους, η αυστηροποίηση των κανονισμών για την οικογενειακή επανένωση και το άσυλο και υπερδιπλασιασμό του ορίου εισοδήματος για όσους αναζητούν βίζα εργασίας –από 1.160 ευρώ το μήνα σε 2.630.

Επιπλέον, οι πολίτες με διπλό διαβατήριο που διαπράττουν εγκλήματα αντιμετωπίζουν ανάκληση του σουηδικού διαβατηρίου, ενώ οι υπάλληλοι του δημόσιου τομέα -συμπεριλαμβανομένων γιατρών, δασκάλων και βιβλιοθηκονόμων- θα μπορούσαν να υποχρεωθούν νομικά να αναφέρουν άτομα χωρίς έγγραφα στην αστυνομία, σύμφωνα με αυτό που οι επικριτές έχουν αποκαλέσει «Σουηδικό Νόμο για το κάρφωμα».

Τι ακριβώς οδήγησε όμως τη Σουηδία, που κάποτε αποκαλούνταν «ανθρωπιστική υπερδύναμη», να εγκαταλείψει τη φιλελεύθερη ατζέντα της και να εφαρμόσει ένα «εχθρικό περιβάλλον» απέναντι στους μετανάστες και το οποίο κάνει τις αποτυχημένες προσπάθειες της πρώην πρωθυπουργού Theresa May στη Βρετανία πριν από μερικά χρόνια να φαίνονται θετικά φιλόξενες;

Πρώτον, υπάρχει η τεράστια κλίμακα της μαζικής μετανάστευσης που έχει βιώσει η Σουηδία και οι δυσκολίες που έχει επιφέρει όσον αφορά την αφομοίωση και τις πολιτισμικές διαφορές. Εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες, Σύροι και Ιρακινοί είναι οι πιο συνηθισμένοι, έχουν φτάσει τα τελευταία χρόνια σε ένα έθνος εξαιρετικά ομοιογενές για αιώνες.

Ειδικά την τελευταία δεκαετία, το φανταστικό όνειρο της Σουηδίας για μια αρμονική, πλουραλιστική κοινωνία έχει μετατραπεί σε εφιάλτη.

Η χώρα που κάποτε υπερηφανευόταν για ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά εγκληματικότητας στην Ευρώπη είναι τώρα η πρωτεύουσα του εγκλήματος μέσω όπλων της ηπείρου, που τροφοδοτείται από βίαιες συμμορίες δυσανάλογα αποτελούμενες από μετανάστες πρώτης γενιάς που ελέγχουν το παράνομο εμπόριο ναρκωτικών και πορνείας της χώρας.

Σύμφωνα με μια έκθεση της αστυνομίας του 2023, πιστεύεται ότι υπάρχουν 14.000 ενεργά μέλη συμμοριών στη Σουηδία μαζί με άλλα 48.000 άτομα που ανήκουν ή σχετίζονται με «συμμορίες», πολλά από τα οποία είναι μόλις εννέα ή δέκα ετών.

Μόνο τους πρώτους έξι μήνες του τρέχοντος έτους, η Σουηδία βίωσε 148 περιστατικά ένοπλων επιθέσεων, με αποτέλεσμα 20 θανάτους. Πέρυσι, 55 άνθρωποι πυροβολήθηκαν σε 363 περιστατικά. Το 2022 σημειώθηκαν 62 θανατηφόροι πυροβολισμοί ρεκόρ, ενώ 73 άτομα ηλικίας μόλις 15-20 ετών συνελήφθησαν για ύποπτες ή απόπειρες ανθρωποκτονίας με πυροβόλο όπλο.

Αν και είναι παράνομη στη Σουηδία η καταγραφή της εθνικής καταγωγής πολιτών που κατηγορούνται για σοβαρά εγκλήματα, το Σουηδικό Εθνικό Συμβούλιο για την Πρόληψη του Εγκλήματος αποκάλυψε το 2021 ότι όσοι γεννήθηκαν από δύο γονείς από το εξωτερικό υπερεκπροσωπούνται σημαντικά ως ύποπτοι σε υποθέσεις δολοφονίας.

Καθώς η κρίση κλιμακώνεται, τόσο οι επιθέσεις γίνονται όλο και πιο αδίστακτες. Στις 22 Ιουλίου, ένας άνδρας ντυμένος στα μαύρα πέταξε μια χειροβομβίδα σε ένα κατάστημα στη νότια πόλη Södertälje, τραυματίζοντας αρκετούς.

Μια περιοχή που η κρίση είναι μεγαλύτερη είναι η Farsta, μια μικρή συνοικία στα νότια της Στοκχόλμης, όπου πέρυσι ένας ένοπλος άνοιξε πυρ έξω από την είσοδο ενός σταθμού του μετρό, πυροβολώντας 21 φορές και σκοτώνοντας ένα 15χρονο αγόρι και έναν 43χρονο άνδρα.

Η Sanna Boden και ο Christer Frykholm, ένα αρραβωνιασμένο ζευγάρι γύρω στα εξήντα, έγιναν μάρτυρες της επίθεσης πέρυσι.

«Ζούμε με το φόβο τώρα», είπε η Sanna στη Mail, στεκόμενη λίγα μόλις μέτρα από το σημείο όπου έγινε η θανατηφόρα επίθεση. «Έπρεπε να ξεκινήσουμε έναν εντελώς νέο τρόπο σκέψης. Φοβάμαι να βγω το βράδυ: Τηλεφωνώ στον Christer και έρχεται να με βοηθήσει να πάω σπίτι. Αλλάζω βαγόνια στο τρένο. Πουθενά δεν είναι πλέον ασφαλές».

Ο Christer τονίζει: «Δεν είναι πρόσφατοι μετανάστες –είναι παιδιά μεταναστών». Ο ίδιος πιστεύει ότι οι σκληρές νέες πολιτικές της κυβέρνησης έχουν καθυστερήσει πολύ: «Είναι πολύ εύκολο να έρθεις στη Σουηδία. Αλλά οι άνθρωποι δεν τολμούν να μιλήσουν. Αν έχεις άποψη, σου ρίχνουν στα μούτρα τα περί ρατσισμού».

Αυτή είναι μια παρατήρηση που συμμερίζεται και ο 61 ετών Peter Bloom, ο οποίος ζει επίσης στην περιοχή. «Φυσικά και φοβόμαστε», λέει. «Η κατάσταση είναι σαν την κόλαση. Αλλά αν παραπονιέσαι, κατηγορείσαι ότι είσαι Δεξιός. Δεν επιτρέπεται να πεις τίποτα κακό για τους μετανάστες. Πολλοί Σουηδοί είναι τυφλοί, κωφοί και χαζοί απέναντι στο πρόβλημα».

Εκτός από την ενίσχυση των περιορισμών εισόδου, η κυβέρνηση ελπίζει επίσης να ενθαρρύνει χιλιάδες μετανάστες που έχουν εγκατασταθεί νόμιμα εδώ να φύγουν οικειοθελώς.

Ο νέος υπουργός Μετανάστευσης Johan Forssell υπερηφανεύτηκε πρόσφατα: «Βρισκόμαστε στη μέση μιας αλλαγής παραδείγματος στη μεταναστευτική πολιτική μας». Πρόσθεσε ότι από το 2026, οι μετανάστες που επιλέγουν οικειοθελώς να επιστρέψουν στη χώρα καταγωγής τους θα είναι επιλέξιμοι για επιχορήγηση σχεδόν 31.000 ευρώ.

Η πρωτοβουλία αντικαθιστά μια προηγούμενη επιχορήγηση μόλις 890 ευρώ ανά ενήλικα και 440 ευρώ ανά παιδί που ίσχυε από το 1984. Το 2023, μόλις 70 άτομα υπέβαλαν αίτηση για αυτά τα μίζερα ποσά, με ένα μόνο άτομο να λαμβάνει τελικά την πληρωμή.

Είναι αλήθεια ότι τα 31.000 ευρώ είναι ένα τεράστιο ποσό για όσους είναι από τη Συρία, όπου ο μέσος μισθός είναι μόλις 20 ευρώ το μήνα. Αλλά πόσο πιθανό είναι οι μετανάστες να δεχτούν αυτή τη γενναιόδωρη προσφορά όταν τόσοι πολλοί έχουν περάσει μεγάλες δοκιμασίες για να έρθουν στη Σουηδία εξαρχής;

Για να απαντήσουμε σε αυτήν την ερώτηση, μας δόθηκε μια πολύ δύσκολα αποκτούμενη άδεια να επισκεφτούμε ένα δημοτικό σχολείο για εκπαίδευση ενηλίκων στο κέντρο της Στοκχόλμης, το οποίο εξυπηρετεί σε μεγάλο βαθμό μετανάστες που σπουδάζουν σουηδικά και επαγγελματικά μαθήματα.

Μια βαβούρα γλωσσών αντηχούσε στους διαδρόμους καθώς μας συνόδευαν μέσα από έναν λαβύρινθο από προκατασκευασμένους τοίχους κάτω από ανησυχητικά πεσμένες οροφές. Τελικά βρεθήκαμε σε μια τάξη γεμάτη 40 ενήλικες μαθητές, οι περισσότεροι από την Αφρική, την Ασία και τη Νότια Αμερική, όλοι με νόμιμη άδεια διαμονής στη Σουηδία.

Ανάμεσά τους ήταν και η Marina, από το Αφγανιστάν, η οποία ζήτησε άσυλο πριν από 11 χρόνια. «Ο σύζυγός μου είχε καρκίνο του προστάτη», είπε στη Mail, με δάκρυα να κυλούν στα μάγουλά της. «Όταν πέθανε [στην Kabul], προσπάθησαν να με πουλήσουν στον άνθρωπο από τον οποίο είχα δανειστεί χρήματα για να πληρώσω την ιατρική του περίθαλψη. «Αν δεν τον πάρεις, θα σε σκοτώσουμε», μου είπαν.

Από τότε η Marina προσπαθεί να φέρει μαζί της τις δύο κόρες της, 16 και 17 ετών τώρα. Δυστυχώς γι’ αυτήν, οι νέοι σκληροί περιορισμοί της Σουηδίας στις οικογενειακές βίζες σημαίνουν ότι δεν κατάφερε να καλύψει το όριο εισοδήματος που απαιτείται για να επανενωθεί με τις κόρες της.

Και για τη μικρότερη κόρη της Marina είναι ήδη πολύ αργά. Πουλήθηκε σε έναν άνδρα για περίπου 22.700 ευρώ στην Kabul νωρίτερα φέτος. «Θα προσφύγω τώρα στην απόφαση της κυβέρνησης για να προσπαθήσω να φέρω την άλλη μου κόρη», συνέχισε η Marina. «Ή θα την πουλήσουν και αυτή».

Μήπως η Marina, η οποία έχει ένα μέτριο εισόδημα φροντίζοντας ενήλικες στην υιοθετημένη χώρα της, μπει στον πειρασμό να επιστρέψει στην Kabul και να ξανασμίξει με τις κόρες της, αν μπορέσει να διεκδικήσει την επιχορήγηση των 31.000 ευρώ σε δύο χρόνια;

«Τι χρησιμεύουν τα χρήματα σε μια ανύπαντρη γυναίκα στο Αφγανιστάν υπό τους Ταλιμπάν;» ρώτησε, συναντώντας το βλέμμα μου. «Γνωρίζω πολλούς ανθρώπους που έχουν έρθει εδώ επειδή δεν ήταν ασφαλείς στην πατρίδα τους. Δεν θέλουμε χρήματα, θέλουμε ασφάλεια». Και πρόσθεσε: «Τα βράδια, όταν δεν μπορώ να κοιμηθώ, τραγουδώ για τις κόρες μου. Ίσως με ακούσει ο Θεός».

Ένας άντρας που δεν ακούει τις κραυγές της Marina είναι ο λαϊκιστής δεξιός πολιτικός, Nima Gholam Ali Pour. Ιρανός πρόσφυγας ο ίδιος, ο οποίος ήρθε στη χώρα με τους γονείς του το 1987, είναι μια από τις κορυφαίες αντιμεταναστευτικές φωνές στους σκληρούς Σουηδούς Δημοκράτες –με την υποστήριξη των οποίων στηρίζεται ο συνασπισμός του κυβερνώντος κόμματος.

Ο Pour έγινε πρωτοσέλιδο πέρυσι όταν περιέγραψε τα τζαμιά ως «φωλιές του κακού», ενώ είναι συγγραφέας βιβλίων με τίτλο «Γιατί η πολυπολιτισμικότητα είναι καταπίεση» και «ο Αλλάχ δεν αποφασίζει στη Σουηδία».

«Η Σουηδία είχε πολύ δύσκολα προβλήματα με τη μετανάστευση τα τελευταία χρόνια», μας είπε στο γραφείο του στο Riksdag, στο σουηδικό κοινοβούλιο, αυτή την εβδομάδα, κάτω από μια αφίσα με το σύνθημα του κόμματός του: «Ασφάλεια και Παράδοση».

«Έχουμε περιοχές που είναι 90 τοις εκατό μετανάστες, οι οποίοι δεν αποδέχονται τις σουηδικές αξίες και όπου οι Σουηδοί υποχρεώνονται να εγκαταλείψουν. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θέλουν η Σουηδία να γίνει σαν τη Μέση Ανατολή. Και γιατί να δεχόμαστε περισσότερους μετανάστες όταν δεν μπορούμε να ενσωματώσουμε αυτούς που είναι ήδη εδώ;».

Η ενσωμάτωση έχει αποδειχθεί αναμφίβολα σημαντικό πρόβλημα, καθώς οι πολίτες που έχουν γεννηθεί στο εξωτερικό είναι τρεις φορές πιο πιθανό να είναι άνεργοι από τους γηγενείς Σουηδούς.

Και ο Pour πιστεύει ότι το κύμα της κοινής γνώμης στρέφεται στη Σουηδία ενάντια στη μαζική μετανάστευση.

Μια έκθεση που δημοσιεύθηκε φέτος από το Σουηδικό Κεντρικό Γραφείο Στατιστικής (SCB) προβλέπει ότι η Σουηδία θα μπορούσε να τελειώσει το 2024 με την “καθαρή” μετανάστευση (νεοαφιχθέντες σε σχέση με τους υπάρχοντες) –ένα σίγουρο σημάδι ότι λιγότεροι επίδοξοι μετανάστες βλέπουν τη Σουηδία ως μια ελκυστική πρόταση. Ωστόσο, τα κόμματα της αντιπολίτευσης και τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης έχουν χλευάσει τα στατιστικά στοιχεία, περιγράφοντάς τα ως σκόπιμα μαγειρεμένα.

«Έλεγξαν στατιστικά 20 ετών, βρήκαν πολλούς ανθρώπους που είχαν ήδη εγκαταλείψει τη Σουηδία αλλά ήταν ακόμα εγγεγραμμένοι και τους διέγραψαν», ισχυρίστηκε ο Anders Ygeman, μέλος του κοινοβουλίου του αριστερού σοσιαλδημοκρατικού κόμματος της αντιπολίτευσης. «Κανείς εκτός από την κυβέρνηση και τους Σουηδούς Δημοκράτες δεν αναγνωρίζει τα στατιστικά στοιχεία της “καθαρής” μετανάστευσης», είπε στη Mail.

Ωστόσο, ακόμη και το κόμμα του Ygeman αναγνωρίζει την ανάγκη για αυστηρότερους ελέγχους στη μετανάστευση: «Μετά το 2015 [όταν το κόμμα του ήταν στην εξουσία] ενισχύσαμε οι ίδιοι τους κανόνες ασύλου. Αλλάξαμε τη μεταναστευτική πολιτική της Σουηδίας. Παρόλο που οι άνθρωποι μπορεί να μην το έχουν προσέξει ακόμα, επειδή χρειάζεται χρόνος για να δούμε τα αποτελέσματα των πολιτικών αποφάσεων». «Όλοι έχουμε καταλήξει στο ίδιο συμπέρασμα», λέει ο Ygeman για τη διακομματική συναίνεση για τη μετανάστευση: «Αν και από διαφορετικές οπτικές γωνίες».

Και δεν είναι μόνο στο εσωτερικό όπου αυξάνεται η αντιμεταναστευτική συναίνεση της Σουηδίας. Την περασμένη εβδομάδα, ο συντηρητικός καγκελάριος της Αυστρίας, Karl Nehammer, περιέγραψε τις νέες μεταναστευτικές πολιτικές της Σουηδίας ως «εμπνευστικές» και κάλεσε τον Σουηδό πρωθυπουργό Ulf Kristersson στη Βιέννη για ανταλλαγή ιδεών.

Αν και το ταξίδι –που είχε προγραμματιστεί για την Τετάρτη αυτή την εβδομάδα– ακυρώθηκε λόγω των ακραίων πλημμυρών σε μεγάλο μέρος της ηπειρωτικής Ευρώπης, ο καγκελάριος Nehammer δεν είναι πιθανότατα ο μόνος Ευρωπαίος ηγέτης που θα κοιτάξει σύντομα να ακολουθήσει εκεί που έχει οδηγηθεί η Σουηδία.

Πίσω στο κέντρο επιστροφής μεταναστών Hägersten, καλείται μεσημεριανό γεύμα και δημιουργείται μια και μόνο γραμμή ανθρώπων δίπλα στην κύρια εγκατάσταση. Πάνω στο βρυχηθμό του κοντινού αυτοκινητόδρομου Ε4, ο Αφγανός αιτών άσυλο Sayed Darab, 25 ετών, αστειεύεται μαζί μου ότι ό,τι κι αν υπάρχει στο μενού, δεν θα είναι φρέσκο.

Τα κέντρα επιστροφών στη Στοκχόλμη έχουν επί του παρόντος συνολική χωρητικότητα 1.400 ατόμων, με τουλάχιστον δύο άτομα στριμωγμένα σε κάθε δωμάτιο. Η κυβέρνηση ελπίζει να προσθέσει 600 κλίνες μέχρι το τέλος του έτους. Το μόνο κοινό στοιχείο όλων των κέντρων επιστροφής είναι η εγγύτητά τους σε διεθνή αεροδρόμια. Η πρόθεση της σουηδικής κυβέρνησης είναι αρκετά σαφής. Όσοι καταλήξουν εδώ πιθανότατα θα βρεθούν σύντομα σε ένα αεροπλάνο για τη χώρα καταγωγής τους. Και το ταξίδι τους στη Σουηδία, που σε πολλές περιπτώσεις κράτησε χρόνια, θα αντιστραφεί σε λίγες ώρες.

*πηγή: kourdistoportocali.com