Η διαφάνεια στην ερευνητική δημοσιογραφία απέναντι στην παραπληροφόρηση

Για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει παγκοσμίως, η ερευνητική δημοσιογραφία την εποχή της υπερπληροφόρησης και των ψευδών ειδήσεων, μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ o Τζεφ Κέλι Λόουνστιν που είναι δημοσιογράφος και ιδρυτής του Κέντρου Συνεργατικής Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (CCIJ). Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου Analysis στο οποίο συμμετέχει το Αθηναϊκό και Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων. Το έργο αποσκοπεί στη δημιουργία μιας συνεργατικής κοινοπραξίας μεταφοράς γνώσεων, που θα προσφέρει εκπαιδευτικές ευκαιρίες υψηλής ποιότητας στους επαγγελματίες των μέσων ενημέρωσης για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης στην Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Αυστρία.

«Η ερευνητική δημοσιογραφία είναι αυτό το είδος δημοσιογραφίας που προσπαθεί να αποκαλύψει κάτι που ενδεχομένως κάποιος στην εξουσία θα ήθελε να κρατήσει κρυφό, έτσι μπορεί να αφορά ένα συγκεκριμένο είδος κατάχρησης. Θα μπορούσε να είναι κατάχρηση εργασίας, θα μπορούσε να είναι σωματική κακοποίηση, θα μπορούσε να είναι οικονομική απάτη. Αλλά το κοινό θέμα σε όλο αυτό είναι η προσπάθεια να σκάψουμε κάτω από την επιφάνεια και να αναδείξουμε κάτι που όσοι βρίσκονται στην εξουσία θα ήθελαν να κρατήσουν κρυφό», λέει ο Τζεφ Κέλι Λόουνστιν.

Ο στόχος του συγκεκριμένου είδους δημοσιογραφίας δεν έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια. Αυτό που έχει αλλάξει, είναι η ικανότητα μέσω ψηφιακών εργαλείων και διαθέσιμων εργαλείων ανοιχτού κώδικα και τώρα με την τεχνητή νοημοσύνη, να αναλύει πολύ περισσότερες πληροφορίες από πριν. Η ουσία της υπηρεσίας που προσφέρει στους πολίτες επίσης, παραμένει η ίδια.

«Η αλήθεια είναι ότι η ερευνητική δημοσιογραφία είναι πολύ σημαντική, γιατί η ακριβής πληροφόρηση για το τι συμβαίνει είναι πολύ κρίσιμη για να μπορούν οι άνθρωποι στη συνέχεια, να λαμβάνουν καλές αποφάσεις και τεκμηριωμένες αποφάσεις σε μια δημοκρατική κοινωνία. Και έτσι, η επίθεση στην αλήθεια είναι πραγματικά μια άμεση επίθεση στις δημοκρατίες μας. Και έτσι, βλέπετε να συμβαίνει σε πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο, αυτή είναι μια πολύ δύσκολη στιγμή για αυτό», λέει ο κ. Λοόυνστιν και προσθέτει ότι ανά τον κόσμο οι στρατηγικές που χρησιμοποιούν οι αντίπαλοι της αλήθειας για να προσπαθήσουν να δυσφημήσουν τους ανθρώπους που μοιράζονται ακριβείς πληροφορίες είναι παρόμοιες. «Η προστασία των δημοσιογράφων αυτών είναι δύσκολη, γιατί αυτό που συμβαίνει είναι ότι καθώς συνεχίζεται η απαξίωση, χρησιμοποιείται και μία από τις βασικές στρατηγικές: υποστηρίζουν ότι οτιδήποτε λένε τα ΜΜΕ είναι ψεύτικες ειδήσεις ή ότι τα μέσα ενημέρωσης είναι ο εχθρός του λαού», τονίζει, συμπληρώνοντας ότι «μέρος της λύσης είναι οι ερευνητές και οι δημοσιογράφοι που συνεργάζονται. Το άλλο μέρος είναι να είναι όσο το δυνατόν, πιο διαφανείς για το τι κάνουν και αυτό σχετίζεται με την οικοδόμηση αξιόπιστων κοινοτήτων ανθρώπων που έχουν συναισθηματική σύνδεση με τη δουλειά».

Όπως λέει: «η Διεθνής Ομοσπονδία Ερευνητικών Δημοσιογράφων έχει κάνει καταπληκτική δουλειά με δημοσιογράφους σε όλο τον κόσμο. Υπάρχει μια ομάδα με έδρα την Ανατολική Ευρώπη που ονομάζεται Πρόγραμμα Αναφοράς Οργανωμένου Εγκλήματος και Διαφθοράς που κάνει φανταστική δουλειά. Υπάρχει μια ομάδα που ονομάζεται Connect US στη Λατινική Αμερική που συνεργάζεται με ισπανόφωνους δημοσιογράφους και πορτογαλόφωνους δημοσιογράφους. Και αυτό που κάνουμε στο CCSJ, είναι ότι συγκεντρώνουμε οπτικό υλικό και ερευνητές δημοσιογράφους από όλο τον κόσμο ως ισότιμους εταίρους για την υλοποίηση έργων σε βασικά παγκόσμια ζητήματα».

Ο δημοσιογράφος θεωρεί επίσης, ότι πρέπει να αλλάξει και ο τρόπος παρουσίασης της ερευνητικής δημοσιογραφίας με ένα τρόπο που θα είναι πιο ελκυστικός προς το ευρύ κοινό. Υποστηρίζει επίσης, ότι για να ανακτήσει η δημοσιογραφία κάποια από την εμπιστοσύνη του κοινού που έχει χάσει παγκοσμίως, ο ερευνητής δημοσιογράφος είναι απαραίτητο να μοιράζεται με τους πολίτες πληροφορίες σχετικά με το πώς έκανε την έρευνα, με το πώς έφτασε σε συμπεράσματα και γενικότερα σχετικά με το πώς δούλεψε για ένα θέμα, ώστε όλα να είναι πιο διαφανή. Με τον τρόπο αυτό, οι πολίτες θα εμπιστεύονται περισσότερο την ερευνητική δημοσιογραφία και θα είναι λιγότερο επιρρεπείς στο να πιστεύουν ψευδείς ειδήσεις.

Το πρόγραμμα «Trainining Media Professionals on applying advanced, high-impact digital technologies to combat disinformation» - «ANALYSIS'», στο οποίο συμμετέχει το ΑΠΕ-ΜΠΕ, υλοποιείται με συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Φ. Δουλγκέρη ΑΠΕ-ΜΠΕ