H διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2004 και το μέλλον της Ευρώπης

Τη Δευτέρα 9 Δεκεμβρίου το ΕΛΙΑΜΕΠ διοργάνωσε, στο πλαίσιο του ερευνητικού έργου (Re)uniting the East and West: Reflections on the 2004 EU enlargement (REWEU), την εκδήλωση με τίτλο «H διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2004 και το μέλλον της Ευρώπης», στα γραφεία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Αθήνα.

Το έργο “(Re)uniting the East and West: Reflections on the 2004 EU enlargement (REWEU)” που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση επικεντρώνεται στον εορτασμό της “big bang” διεύρυνσης της ΕΕ το 2004 σε οκτώ επιλεγμένες χώρες της ΕΕ. Μέσω του συνδυασμού τοπικών, εθνικών και διεθνών δημόσιων εκδηλώσεων, της συλλογής ιστορικών αναμνήσεων και αφηγήσεων, μελετών σχετικά με τις επιπτώσεις της διεύρυνσης του 2004, το κόστος της μη διεύρυνσης και το ρόλο των γυναικών στη διαδικασία, καθώς και εκθέσεων και άρθρων στα μέσα ενημέρωσης, το έργο συμβάλλει στις ευρύτερες σύγχρονες προσπάθειες της πολιτικής μνήμης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Την εκδήλωση χαιρέτησαν ο καθηγητής Λουκάς Τσούκαλης, Πρόεδρος Δ.Σ. ΕΛΙΑΜΕΠ και η κυρία Ελβίρα Φόρτε, υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων του Γραφείου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Ελλάδα.

Κεντρικός ομιλητής ήταν ο Γιώργος Α. Παπανδρέου, πρώην Πρωθυπουργού και Γενικός Εισηγητής για τη Δημοκρατία του Συμβουλίου της Ευρώπης. Στη συζήτηση που είχε με τον Ιωάννη Αρμακόλα, Επικεφαλής του Προγράμματος Νοτιοανατολικής Ευρώπης του ΕΛΙΑΜΕΠ και Αναπληρωτή Καθηγητή του Τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών τους Πανεπιστημίου Μακεδονίας, ο κ. Παπανδρέου μίλησε για την περίοδο 2003-2004 και μετέφερε το κλίμα της εποχής αναλύοντας το ρόλο της Ελλάδας και της τότε κυβέρνησης στην ιστορική “big bang” διεύρυνση που επανένωσε την Ανατολική με τη Δυτική Ευρώπη και κατέστησε την Κύπρο μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας.

Αναφορικά με την τωρινή κατάσταση σε σχέση με το θέμα της διεύρυνσης, ο πρώην Πρωθυπουργός τόνισε τα εξής: «Σήμερα το θέμα της διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει αποκτήσει μια νέα δυναμική εξαιτίας των γεωπολιτικών εξελίξεων στην Ευρώπη, κυρίως του πολέμου στην Ουκρανία. Γι’ αυτόν τον λόγο η Ένωση χρειάζεται να υποστηρίξει τις χώρες προς ένταξη σε ζητήματα που άπτονται της ενίσχυσης του κράτους δικαίου, της πάταξης της διαφθοράς και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Ελλάδα, σε αυτό το πλαίσιο, πρέπει να αποκτήσει ενεργό ρόλο, ως προς την ένταξη των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων. Η χώρα μας έχει δυνατότητες και χρειάζεται να κινηθεί δυναμικά».

Στη συνέχεια, ακολούθησαν δύο πάνελ τα οποία συντόνισαν οι δημοσιογράφοι Κάκη Μπαλή και Φαίη Δουλγκέρη αντίστοιχα.
Στο πρώτο πάνελ με τίτλο «Η “big bang” διεύρυνση του 2004 και η σημασία της για την Ελλάδα και την Ευρώπη» η Μαριλένα Κοππά (Καθηγήτρια Συγκριτικής Πολιτικής στο Τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο) υπογράμμισε ότι υπάρχει πλέον πολιτική βούληση ιδιαίτερα από την πλευρά της Επιτροπής και momentum για τη διεύρυνση, παρά τις δυσκολίες και τα προβλήματα. Η Ρίτσα Παναγιώτου (Κύρια Ερευνήτρια στο Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) και στο Πρόγραμμα Νοτιοανατολικής Ευρώπης του ΕΛΙΑΜΕΠ) ανέφερε ότι, παρά τα υφιστάμενα προβλήματα ιδιαίτερα στον τομέα της πολιτικής ενσωμάτωσης, καταγράφηκαν σημαντικές βελτιώσεις στις οικονομίες των εν λόγω χωρών, τόσο σε όρους ΑΕΠ όσο και βιοτικού επιπέδου. Στη συνέχεια, ο Παναγιώτης Πασχαλίδης (Διδάκτωρ Πολιτικής Επικοινωνίας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και Ερευνητής στο Πρόγραμμα Νοτιοανατολικής Ευρώπης του ΕΛΙΑΜΕΠ) δήλωσε ότι πουθενά στην ΕΕ δεν υπήρξε ένα μόνο αφήγημα για τη διεύρυνση του 2004. Υπήρχαν θετικά ερμηνευτικά πλαίσια, αλλά και επιφυλακτικά. Τέλος, ο Νικόλαος Τζιφάκης (Κάτοχος Έδρας Jean Monnet στην Εξωτερική Πολιτική της ΕΕ και τα Δυτικά Βαλκάνια και Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου) χαρακτήρισε τη σημερινή φάση διεύρυνσης της Ένωσης ως μοναδική, επισημαίνοντας ότι, παρά το γεγονός πως κάθε κύκλος διεύρυνσης ενσωματώνει γεωπολιτικά στοιχεία, η τρέχουσα συγκυρία παρουσιάζει ιδιαίτερες προκλήσεις.

Στο δεύτερο πάνελ με τίτλο «Αναστοχασμοί για τη διεύρυνση: Μια διαγενεακή προσέγγιση» τον λόγο πήρε πρώτα η Ιωάννα Γιακουμοπούλου (Μεταπτυχιακή φοιτήτρια), η οποία υποστήριξε ότι η ενωμένη Ευρώπη αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητας της γενιάς της. Στη συνέχεια, ο Ιωάννης Αλεξανδρής (Σύμβουλος επιχειρήσεων με ειδίκευση στο πολιτικό, μακροοικονομικό, και ρυθμιστικό ρίσκο στην Ευρώπη) ανέφερε ότι μέσω της πρακτικής του στο Συμβούλιο της Ευρώπης είχε την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με άτομα που είχαν βιώσει την big bang διεύρυνση και που δε θεωρούσαν δεδομένη τη συμμετοχή της χώρας τους στην ΕΕ. Η Ντίνα Καρύδη (Διευθύντρια του γραφείου Αθηνών του Resilient Cities Catalyst) αναφέρθηκε στην περίοδο 2001-2006 ως μια εποχή ευφορίας, όπου κυριαρχούσε η αντίληψη ότι η ΕΕ είχε τη δυνατότητα να επεκτείνεται συνεχώς. Ο Σάββας Παπαδόπουλος (Υποψήφιος Διδάκτορας, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών) υποστήριξε ότι τα δέκα κράτη που εντάχθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση πίστευαν ακράδαντα στις αξίες της. Τέλος, ο Σπύρος Μπλαβούκος (Επικεφαλής του Προγράμματος Ευρωπαϊκοί Θεσμοί και Πολιτικές του ΕΛΙΑΜΕΠ και Καθηγητής στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών) μίλησε για τις προσωπικές του εμπειρίες και ανέφερε ότι στα τέλη της δεκαετίας του 1990 η διεύρυνση αποτελούσε έναν mainstream όρο, έντονα παρόντα στον πολιτικό και ακαδημαϊκό λόγο.