Κουβάρι το υποθαλάσσιο καλώδιο Ελλάδας - Κύπρου

Κουβάρι έχουν γίνει οι σχέσεις Αθήνας - Λευκωσίας γύρω από το υποθαλάσσιο ηλεκτρικό καλώδιο του Great Sea Interconnector, project που είχε προβληθεί ως το μεγαλύτερο έργο διασύνδεσης στην Ε.Ε. Εντός των επόμενων ημερών αναμένονται οι οριστικές αποφάσεις των εμπλεκόμενων πλευρών, του ΑΔΜΗΕ, ως φορέα υλοποίησης, της ΡΑΕ Κύπρου και της γαλλικής εταιρείας Nexans.

Το ερώτημα που υποκρύπτεται όμως πίσω από τις διαφωνίες των ελληνικών και των κυπριακών φορέων είναι αν οι κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Κύπρου είναι έτοιμες να αναλάβουν το ρίσκο, που κατά κύριο λόγο είναι γεωπολιτικό, εξαιτίας των αξιώσεων από την πλευρά της Τουρκίας και κατ’ επέκταση και οικονομικό εάν το έργο διακοπεί. Το πολιτικό αδιέξοδο αποτυπώνεται στη διάσταση των υπουργείων Ενέργειας. Ο Κ. Μητσοτάκης και ο Ν. Χριστοδουλίδης παρακολουθούν τις εξελίξεις, ενώ οι υπουργοί Εξωτερικών Γ. Γεραπετρίτης και Κ. Κόμπος δεν έχουν ρόλο σε αυτή τη φάση.

Στο οικονομικό σκέλος ο αρχικός προϋπολογισμός είναι 1,4 δισ. ευρώ με την ευρωπαϊκή συμμετοχή να καλύπτει σχεδόν το μισό (657 εκατ. ευρώ). Νεότερες εκτιμήσεις το ανεβάζουν σε 2 δισ. ευρώ και η ΡΑΕΚ θέτει θέμα επικαιροποίησης. Επιπλέον, δεν αποδέχεται τη μέθοδο της ανάκτησης κόστους που έχει προτείνει ο ΑΔΜΗΕ ως φορέας υλοποίησης και ως εκ τούτου αρνείται να συμμετάσχει με 100 εκατ. ευρώ και στο αρχικό κεφάλαιο του GSI. Από την πλευρά του ο ΑΔΜΗΕ έχει καταστήσει σαφές ότι εάν η ΡΑΕΚ δεν αναθεωρήσει τις αποφάσεις της, «το έργο θα σταματήσει, διότι δημιουργείται αρχικό χρηματοδοτικό κενό άνω των 100 εκατ. ευρώ και παράλληλα θέμα ασφάλειας δικαίου για την επένδυση και θέμα εμπιστοσύνης των επενδυτών».

Η ΡΑΕΚ παρά ταύτα επιμένει ότι δεν πρόκειται να μετακυλήσει εκ των προτέρων το κόστος του GSI στις πλάτες των Κυπρίων (η ανάκτηση ορίζει ότι οι καταναλωτές θα αρχίσουν να πληρώνουν από την έναρξη του έργου το 2025 και όχι από το 2030 που ορίζεται η ολοκλήρωση). Ο ΑΔΜΗΕ απάντησε στο υπουργείο Ενέργειας της Κύπρου ότι με την ανάκτηση «η επιβάρυνση θα είναι μόλις 0,6 λεπτά ανά KWh», κόστος που θα ανακτηθεί από τη μείωση στους λογαριασμούς ρεύματος από τον πρώτο χρόνο. Με νεότερη μελέτη ο ΑΔΜΗΕ υπολογίζει τα οφέλη για την Κύπρο σε 7 με 8 δισ. ευρώ σε βάθος 25ετίας. Εντούτοις, ο υπουργός Ενέργειας Γ. Παπαναστασίου και ο υπουργός Οικονομικών Μ. Κεραυνός συντάσσονται με τη ΡΑΕΚ και περιμένουν την τελική φάση των διαπραγματεύσεων με ΑΔΜΗΕ και Ε.Ε.

Πολλαπλά εκτεθειμένη η Αθήνα

Η τροπή που έχει πάρει το project GSI εκθέτει πολλαπλά την Αθήνα και πρώτα απ’ όλα πολιτικά. Το έργο είναι ενταγμένο στον κατάλογο των Εργων Κοινού Ενδιαφέροντος PCI της Ε.Ε. καθώς έχει στόχο την ενσωμάτωση της Κύπρου (της τελευταίας μη διασυνδεδεμένης χώρας της Ε.Ε.) στο ευρωπαϊκό σύστημα. Σε δεύτερη φάση πρόκειται να ενταχθεί και το Ισραήλ, που επίσης δεν συνδέεται ηλεκτρικά με τις γειτονικές χώρες.

Εντός του 2024 πρόκειται να μπει στην τελική φάση των μελετών και το project GREGY, της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας - Αιγύπτου (προϋπολογισμού 3,5 δισ. ευρώ), που είναι συμπληρωματικό με το GSI και αποτελούν στοίχημα για την Ε.Ε., η οποία κινείται παράλληλα με τους ενεργειακούς σχεδιασμούς των ΗΠΑ. Το θέμα με την Κύπρο δημιουργεί ερωτήματα ως προς την ικανότητα της Αθήνας να φέρει εις πέρας τέτοιας εμβέλειας σχεδιασμούς.

Η εμπλοκή στο GSI οδηγεί την Αθήνα και σε δύσκολη διπλωματική θέση, καθώς στις τουρκικές ενέργειες ανοιχτά της Κάσου, κατά τις εργασίες του Ievoli Relume, ο ΑΔΜΗΕ διαβεβαίωνε ότι οι έρευνες ολοκληρώθηκαν και η κυβέρνηση διά του υπουργείου Εξωτερικών ότι δεν υπήρξε παραβίαση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων. Η Λευκωσία φαίνεται πως έχει διαφορετική άποψη και ζήτησε από την Ε.Ε. «γεωπολιτικές εγγυήσεις» και έλαβε ως απάντηση «διπλωματικές διασφαλίσεις».

Κίνδυνος διπλωματικού black out

Πόσο δύσκολη έχει γίνει η κατάσταση για την Αθήνα, προκύπτει και εκ του γεγονότος ότι ο υπουργός Εξωτερικών Γ. Γεραπετρίτης έθεσε το θέμα στον Χ. Φιντάν, στην κατ’ ιδίαν συνάντησή τους στις Βρυξέλλες, όπου είχε προσκληθεί ο Τούρκος ΥΠΕΞ στο άτυπο ΣΕΥ της Ε.Ε. Λύση δεν υπάρχει και το ερώτημα είναι τι θα γίνει στη συνέχεια εφόσον το GSI περάσει σε φάση υλοποίησης. Το ίδιο ερώτημα ισχύει και για το GRENY, δεδομένου ότι και στις δύο περιπτώσεις η Τουρκία δηλώνει ότι διέρχονται από τις ΑΟΖ που έχει ορίσει παράνομα με τη Λιβύη, το 2019. Ως προς το project GRENY, υπάρχει μία ειδοποιός διαφορά, η συμμετοχή της Αιγύπτου, όμως και επ’ αυτού η τουρκική διπλωματία επιμένει πως κάθε ελληνο-αιγυπτιακό σχέδιο περνάει από περιοχές τουρκικής δικαιοδοσίας.

Εάν επικρατήσει το κλίμα αβεβαιότητας που καλλιεργεί μεθοδικά η Αγκυρα, τα φιλόδοξα ενεργειακά σχέδια της Ε.Ε. πάνε στις καλένδες, αφού η ηλεκτρική διασύνδεση εκ των πραγμάτων θεωρείται ως η πρώτη πράξη του ευρωπαϊκού σχεδίου ενεργειακής μετάβασης (με ορίζοντα το 2040) στο οποίο περιλαμβάνονται υποθαλάσσιοι αγωγοί φυσικού αερίου και εγκαταστάσεις LNG.

Τα πράγματα περιπλέκονται έτι περαιτέρω με την Αγκυρα να βάζει στο τραπέζι δικά της σχέδια ενεργειακής συνεργασίας, σε αντίστιξη με τα έως τώρα διμερή και πολυμερή σχέδια που προωθεί η Ε.Ε. Για την Κύπρο ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας Α. Μπαϊρακτάρ σχεδιάζει την αύξηση της ισχύος προς τα Κατεχόμενα, δίνοντας σήμα προς την Ε.Ε. ότι έτσι μπορεί να εξασφαλιστεί η επάρκεια ηλεκτροδότησης και της Κυπριακής Δημοκρατίας, με τα ανάλογα ανταλλάγματα.

Το κομφούζιο με τη Λευκωσία δημιουργεί πρόσθετη ανησυχία για την εξέλιξη των σχέσεων Αθήνας - Καΐρου. Η επικείμενη επίσκεψη του Αλ Σίσι στην Αγκυρα (έχει προαναγγελθεί για την Τετάρτη), η πρώτη από την ανάληψη της εξουσίας, σηματοδοτεί μία νέα σελίδα στις σχέσεις με την Τουρκία. Μετά από 10 χρόνια απέναντι, η τουρκική διπλωματία βλέπει προοπτικές συνεργασίας σε όλους τους τομείς, ενώ ανάλογο είναι το μήνυμα του επικεφαλής της αιγυπτιακής διπλωματίας Μπ. Αμπντελάτι, που έχει διαδεχθεί τον Σ. Σούκρι. Ο Αιγύπτιος ΥΠΕΞ έχει τακτική επικοινωνία με τον Χ. Φιντάν για τη Γάζα, αλλά και τις εστίες έντασης σε Λιβύη, Σουδάν, Σομαλία κ.α. Το νέο σκηνικό συνεργασίας που επιδιώκει να διαμορφώσει η Τουρκία περιλαμβάνει και τη Συρία, με το Κάιρο να επικροτεί τα ανοίγματα του Τ. Ερντογάν προς Αλ Ασαντ.

πηγή: efsyn.gr