Μητροπολίτης Γουμένισσης Δημήτριος: Μετέωροι στο πιο κρίσιμο σταυροδρόμι

Μετέωροι στο πιο κρίσιμο σταυροδρόμι

Το εκκλησιακό εορτολόγιο αναφέρεται κι εφέτος στην Κυριακή της Ορθοδοξίας.

Όμως, εδώ και αρκετά χρόνια, οι περισσότεροι στέκονται με αδιαφορία στο νόημά της· δεν αγγίζει καν τα ερωτήματα της κοινωνικής πραγμάτευσης. Δεν ανήκει στις συνήθεις ενδιαφέρουσες ειδήσεις/προκλήσεις της ενημέρωσης, της κουλτούρας, της κοινωνικής διαδικτύωσης. Τι σημασία έχει για την καθημερινή εξασφάλιση και επιτυχία;

Τα διεθνιστικά προτάγματα επιβάλλουν μια πολύμορφη, κι όμως ομοειδή κουλτούρα προόδου, που δεν χρειάζεται πουθενά την πιστότητα και την ποιότητα της ορθόδοξης εκκλησιαστικής αίσθησης, ζωής και πίστης. Οπότε για την ευρύτερη κοσμική “κοινωνία” η Κυριακή της Ορθοδοξίας απλά συνεπιβιώνει σαν “εορτή” από κοντά με τις τόσες συμβατικότητες.

Και, όπου ευρύτερα εντοπίζεται ως στίγμα κοινωνικής σημασίας και ενδιαφέροντος, συμβαίνει, επειδή αρκετοί συντηρούν ακόμη μέσα τους την νοοτροπία της χλιαρής πίστης “δεδομένης λόγω εθνικότητας” (πρβλ. π. Στήβεν Μιούζ, Το θαύμα της γονεικότητας, “Εν πλω, σ. 35).

Μια τέτοια λοιπόν διαθέουσα αίσθηση πως να προκαλέσει διάθεση εορτασμού για μια επικαιρικά αμελητέα θρησκειακή εορτή;

***

Η εικονομαχική νοοτροπία φαίνεται πως δεν έπαψε ποτέ να απαξιώνει την παρουσία, την ουσία και την “περιουσία” της Εκκλησίας.

Κι αν το Πνεύμα του Θεού δεν αξιοποιούσε ακόμη και την δική μας ελλειμματικότητα (!), τότε οι αποδομήσεις της ελάχιστης συμβατικής πίστης του κόσμου θα ήταν θλιβερότερες.

Ιδίως σήμερα, που διερχόμεθα την ακράτητη εποχή της “ο-τιθελικής κουλτούρας”. Με πόση ελευθεριότητα σχολίασαν μερικοί την απόφαση της Ιεράς Συνόδου για μια πραεία “φωναχτή διαμαρτυρία”, χωρίς λαικισμούς! Μια διαμαρτυρία αφύπνισης, ενάντια στη διεθνιστική υποταγή μακροπρόθεσμης πολιτισμικής ισοπέδωσης (με την επιταχυνόμενη δημογραφική, κοινωνική, εθνική και θρησκευτική αλλοτρίωση του λαού).

Και η διαμαρτυρία αυτή “δικαιώνεται” παταγωδώς από την ασυδοσία μιάς αφίσας, που αποτυπώνει πως βγάζουν σε πλειστηριασμό ο,τι κι αν μας κληροδοτήθηκε στο Άγιο Βήμα της εκκλησιακής ιερότητας. Η σημαία της εθνικής ελευθερίας επί δυό αιώνες μας δίνει το μέτρο (και) για κάθε κοινωνιστική “ελευθερία”. Γιατί να ζωγραφίσουμε τόσο ταπεινωμένη την σταύρωση του Σταυρού! Καταντήσαμε να διαρπάζεται αυτόχρημα ως δικαίωμα μερικών συνελλήνων να “τεχνοδομούν” ακόμη και στα ιερότερα σύμβολα, για τις κάθε λογής συσκευασίες Τέχνης (;!).

Δεν υπερβάλλω· πως θα φαινόταν αναλογικά, αν κάποιοι ελάχιστοι φαντασιώνονταν να προβάλλουν σε ανάλογη παραχρηστική αφίσα (Συνταγματικά… κατοχυρωμένη) το άγαλμα της Ελευθερίας γυμνόστηθο και ημιγυμνωμένο, σαν πρόσημο διαμαρτυρίας για τις αμέτρητες καταπατήσεις αξιοπρέπειας εν ονόματι της ελευθερίας;

Και να σκεφθεί κανείς ότι στην πρόσφατη αφισοποίηση έχουμε κάτι χειρότερο, βεβήλωση στον πυρήνα της πίστης! Η φαντασιωμένη ημιμάθεια ατυχώς είναι χειρότερη κι από την αμορφωσιά…

Όμως, δεν φταίνε μόνον οι αμαθείς και οι ημιμαθείς ούτε κι οι ασυγκίνητοι θεατές της ύβρης.

Εμείς οι ίδιοι δεν πείσαμε τις συνειδήσεις του κόσμου για τα ουσιώδη της πίστης και την ουσία της σωτηρίας. Οι πλείονες μέχρι σήμερα προσεγγίζουμε συναισθηματικά την σταύρωση. Ο πολύς λαός εθίσθηκε στην δραματοποιημένη προσέγγιση του λεγομένου “θείου δράματος”, με μια έντονα συναισθηματική “φόρτισή” του, με… περισσότερη “ποιότητα” από όσην ενήργησε σωτηριωδώς υπέρ πάντων ο Κύριός μας! (ενώ τα τροπάρια της Μ. Εβδομάδος, ακόμη στις πιο λυρικές εξάρσεις τους, ερμηνεύουν υμνωδικά την Καινή Διαθήκη και μας δίνουν τόσο εύγλωττα την θεολογική αίσθηση βιωματικής προσέγγισης).

Ο Σταυρός δεν ήταν απλώς και μόνο μια οριακά φρικτή παρανομία του Πιλάτου και της θρησκευτικής ηγεσίας των Ιουδαίων έναντι του Αναμαρτήτου (ώστε να φαντασιώνεται ο καθένας εν Ελλάδι να την συνθηματοποιεί κατά το δοκούν για τις δικές του αντιληπτικές αναλογίες). Αυτή η θέαση αφορά μεν την συμμέτοχη ευθύνη των τότε πολιτειακών και των θρησκειακών οργάνων, χωρίς όμως να ορίζει, να αποκαλύπτει ή να εξαντλεί το σωτηριώδες γεγονός/μυστήριο του Σταυρού.

Θα το πω πολύ λιτά· ο Σταυρός ήταν η εκπλήρωση από τον Κύριο της σταυρο-αναστάσιμης σωτηρίας μας, η θεανθρώπινη υπακοή σταυρικής υπέρβασης του θανάτου για μας, ο θεανθρώπινος σταυρικός δρόμος της ανάστασης και της ζωής μας, η θεανθρώπινη σταυρική υπακοή Του στην προαιώνια Τριαδική βουλή υπέρ ημών, με συνακόλουθη την ανάστασή Του, για την ομοίωσή μας με τον Υιό του Θεού.

«…Ο Σταυρός δεν είναι απλώς μια συμφιλίωση, αλλά δείχνει την προθυμία του Θεού να υποστεί συνειδητά ο,τι χρειάζεται για να μας βοηθήσει να αυξηθούμε από την ανυπαρξία σε πραγματικά πρόσωπα ικανά να αγαπήσουμε τον Θεό όπως ο Θεός μας αγαπά εμάς» (π. Στήβεν Μιούζ, ο.π., σ. 35).

***

Οι εκκλησιακές εορτές δεν είναι ευκαιρίες ατομικής θρησκευτικής εξασφάλισης. Δεν είναι κάτι το ιδιοτελικά ελαχιστοποιημένο που αφηνόμαστε ή εθιζόμαστε να επιδιώκουμε, όταν κάποια στιγμή “συμμετέχουμε” (ιδιομετέχουμε, ατομομετέχουμε) σ᾽ αυτές.

Οι εκκλησιακές εορτές είναι το χριστολογικά διαρκές άνοιγμα του Τριαδικού Θεού στην οικουμένη και στην Εκκλησία (α). Οι εκκλησιακές εορτές δεν είναι οι προτεραιότητες του “εγώ”, αλλά οι διαρκείς προτεραιότητες του ευλογημένου “μετά πάντων ημών” σ᾽ αυτήν την χαριτοδοσία της Τριαδικής Θεότητος (β).

Και η πίστη δεν είναι μια εθνική “βιολογική κληρονομιά”. Είναι άγιο πνευματικό άθλημα, ιστορικό άθλημα και αιώνια κληροδοσία. Είναι μια ευκαιρία χαρούμενης αναμέτρησης με την θεόπλαστη ποιότητα και την θεόσωστη προοπτική της αληθινής μας ανθρωπινής υπαρκτικότητας. Εκεί βρίσκουμε την αληθινή μας ταυτότητα και το διαβατήριό μας, επικυρωμένα από την θεανδρική ανθρωπινότητα του Κυρίου.

Παίρνουμε το “ελευθέρας” για την ευλογία της γης μας και την ευλογία του ουρανού μας.

Ναί! Μην σας φαίνεται παράξενο αυτό που λέω. Ο Κύριος είναι αχώρητος (και για την γη και για τον ουρανό). Την γήινη ζωή και την ουράνια συνέχεια, τα έχει προπαντός για μας, για τους αγγέλους και για μας τους κοινωνούς της θεανδρικής βασιλείας Του (βλ. εκτενέστερο λήμμα “ουρανός” ΛΒΘ 1980, 746-750). Ενανθρωπιζόμενος τα έζησε και τα αγίασε ως χρονοχώρους και διάρκειες (προσώραν και αιώνιας) ζωής, για μας. Για να Τον συναντάμε, στα γήινα και στα ουράνια, στο παρόν και στην αιωνιότητα, στο άθλημα της ατέλειάς μας και στο άνοιγμα της ατέλεστης τελειότητάς μας.

Με τις εκκλησια(στι)κες εορτές διαλέγουμε και παίρνουμε το “ελευθέρας” για την γη και τον ουρανό, όπως μας τα πρωτοέδωσε ο Υιός του Θεού και όπως μας τα ξανάδωσε πιο τέλεια, γεμάτα από την δική Του παρουσία και χάρη, μοιρασμένες για μας και σε μας (και δι᾽ ημών των χριστοφόρων μοιρασμένες σε όλη την δημιουργία). Δίχως τον Χριστό, δεν έχει νόημα ούτε η γη μας ούτε ο ουρανός μας.

Κι αυτό το “ελευθέρας” (που το επικαλέσθηκα έναντι των καταναγκαστικών θρησκειακών ψυχώσεων), είναι μια ποιητική προσέγγιση στο “δι᾽ ημάς τους ανθρώπους” της πίστεώς μας. Για να κατανοήσουμε με την πτωχεία της απειρίας μας εκείνο το “μας αγαπάει ο Χριστός” του οσίου Πορφυρίου και να αποκρινόμαστε με το “φιλότιμο” της διδαχής του οσίου Παισίου.

Η Κυριακή της Ορθοδοξίας φέτος είναι άλλη μια ευκαιρία να σκεφθούμε πολύ απλά και σοβαρά.

Για την θρησκευτική “εκκλησιακή μας ταυτότητα”.

Για την ορθόδοξη χριστιανική μας “επικαιροποίηση”.

***

Όπως τόνισα στον Εσπερινό της συγχωρήσεως φέτος, στην Παναγία την Γουμένισσα, ο κόσμος μας ταυτίζεται με μια “συνταγή ζωής” που χωράει με λαιμαργία όλα τα άλλα, αλλά μόνον τον Θεό δεν χωράει! Και γιαυτό, δεν χωράει ούτε τον συνάνθρωπο ούτε και την φύση, με αληθινό σεβασμό και αληθινή αγάπη.

«…Ξεχνάμε ότι ο Χριστός μας έφτιαξε και προπαντός μας έσωσε τόσο τέλεια, ώστε να μπορούμε (αν θέλουμε) να χωρέσουμε τον Θεό και να χωρέσουμε τον συνάνθρωπο, με τον τελειότερο σεβασμό και την τελειότερη αγάπη. Για να χωρέσουμε τον Θεό και να χωρέσουμε τον συνάνθρωπο (σωστά και αγιασμένα), έχουμε πολλές ευκαιρίες. Μας τις έδειξε ο Χριστός με τον “ιστορικό εκκλησιασμό” Του. Μας τις ξαναδείχνει διαρκώς ο Χριστός με τον “μόνιμο εκκλησιασμό” Του. Θα μας τις ξαναδείξει (μια και καλή) με τον “τελικό εκκλησιασμό” Του, τον εσχατολογικό και αιώνιο.

Ο Χριστός πήρε πάνω Του όλη την Εκκλησία, όλους εμάς. Όταν μας έφτιαξε, μας άφησε την ελευθερία να Τον συναντήσουμε εκεί που Αυτός μας συνάντησε τόσο τέλεια για πρώτη φορά. Μας ξανάφτιαξε, με τον Εαυτό Του ενανθρωπισμένο. Και μας ξανάδωσε την ελευθερία να Τον συναντάμε εκεί που μας ξανασυνάντησε ακόμη πιο τέλεια. Από τότε, ο Χριστός μας δείχνει όλη την θεία υπεραξία του ανθρώπου. Άνοιγμα στο Χριστό και άνοιγμα στο συνάνθρωπο. Και αφήνει να το διαλέξουμε και να το χαιρόμαστε…» (ομιλία στον Εσπερινό της συγχωρήσεως, 17/3).

Το “εκεί” της συνάντησης είναι ο Χριστός και όλοι εμείς μαζί Του ως εκκλησιαστικό σώμα.

Χωρίς καμιά άλλη φραγή, παρά μόνο απέναντι σε εμμονές αμαρτίας, κακομοιριάς, εξαναγκασμού, ιδιοτέλειας.

Όπως το λέμε στη λειτουργία του αγίου Ιακώβου, “αλλήλους απολάβωμεν, εν ειρήνη Χριστού πορευθώμεν».

***

Όσο περνούν τα χρόνια, ο παγκόσμιος πολιτισμός (τρόπος ζωής) γίνεται αποτελεσματικότερος, αλλά και αποτελειωτικά βιαστικός και απρόσωπος, στεγνός και στυγνός. Γυρεύει μόνος του να βρεί το νόημά του, όμως δεν γίνεται να το βρεί στον “εαυτό” του. Το αυτονόημα της κτιστότητας είναι η κτιστότητα. Δεν αλλάζει αυτό, όσες εκρήξεις αυτοθέωσης και αποθέωσης κι αν τεχνητο-νοηθούν.

Μέσα σ᾽ αυτό το παγκόσμιο σκηνικό, υποχρεωνόμαστε κι εμείς (από την μόδα των καιρών μας) να στεκόμαστε μετέωροι, στο πιο κρίσιμο σταυροδρόμι της ζωής. Όμως, κι αυτός ο μεγάλος πειρασμός της ενανθρώπινης ιστορίας μπορεί να σταθεί δοκιμασία δοκιμοποίησης της δικής μας ελευθερίας και εκκλησιακής στοργής για τον Χριστό και όλη την δημιουργία, την δημιουργία Του.

Από την μια, αυτό το σταυροδρόμι δείχνει κατακεί που πάει ο “ιλιγγιακός εκσυγχρονισμός”, η “αυτο-νοηματοδότηση”, η ασταμάτητη “αυτονόμηση”, μακράν του Θεού. Μας σπρώχνει να ζούμε ξερριζωμένοι από την υπαρκτική μας αληθινότητα. (Είναι ένα πολύ-πολύ παλιό δαιμονικό μάθημα, σε νέα συνταγή). Την αυτονόμηση την φτιάχνει, την νιώθει και την ζει όλος ο κόσμος, άλλοι λίγο κι άλλοι πολύ, άλλοι σχετικά και άλλοι απόλυτα. Είναι η “νοηματοσύνη” της εκρηκτικής κοσμικότητας. Η “πλαστική αίσθηση της ζωής”. Ο “ηθικός αναρχισμός”. Τα μασκαρέματα της παραθρησκείας.

Από την άλλη μεριά, το σταυροδρόμι μας θυμίζει να ξανοιχθούμε στην αληθινότητά μας, την αληθινή θέα για όλον τον κόσμο κόσμος και όλα τα σύμπαντα: χωρίς καταναγκασμό αποδοχής, υπάρχουμε, ακριβώς επειδή είμαστε ευλογημένοι και συνεκλεκτοί της άγιας πρόνοιας του Θεού μας. “Αυτός είπε και εγενήθημεν, αυτός ενετειλατο και εκτίσθημεν”.

Αυτήν την σιγουριά της ζωντανής σχέσης και της ευλογίας του Θεού την αποζητούμε συνειδητά αρκετοί, υποσυνείδητα ίσως οι περισσότεροι. Προσπαθούμε τουλάχιστον να την γευθούμε, με ίχνη εκκλησιαστικής ζωής, εδώ στην πατρίδα μας. Μ᾽ αυτήν την σιγουριά ζυμώθηκε και έζησε η ρωμηοσύνη, δανείζοντας ποιότητες ανθρωπιάς και ποιότητες πολιτισμού στον κόσμο.

***

Εμείς κατά που θα πάμε;

Θα απορροφηθούμε στη φορτισμένη παροδικότητα του μεταβολιζόμενου (και τελικά άκοσμου) κόσμου μας;

Ή θα το πάρουμε απόφαση να ξαναβρεθούμε με τον Θεό της σάρκωσης, της σταύρωσης και της ανάστασης;

Εκείνο το “δι᾽ ημάς τους ανθρώπους” είναι η κατάθεση του Χριστού στο αποθεματικό της ιστορίας και στο αποθεματικό της αιώνιας ζωής Του. Για μας.

«Ο Θεός Λόγος και Θεός ―λέει ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής― θέλει αιώνια και διά μέσου όλων να ενεργοποιείται το μυστήριο της δικής Του ενσωματώσεως» (Περί διαφόρων αποριών, θ΄, PG 91, 1084C-D).

Κι αυτό δεν είναι υπόθεση ανακάλυψης του κόσμου. Είναι δώρο αυτοφανέρωσης του Θεού στον κόσμο. Και περιμένει εμάς, τους σημερινούς και τους αυριανούς αποδέκτες του δώρου.

Να το υποδεχθούμε και να το υποστηρίξουμε με το “πρόγραμμα” της ζωής μας.

† Ο Γουμενίσσης, Γεφύρας, Αξιουπόλεως & Πολυκάστρου Δημήτριος