Πέντε καινοτόμες θεραπείες που φέρνει μαζί του το 2024

Το 2023 οι παγκόσμιες υγειονομικές αρχές «πάλεψαν» σε πολλαπλά μέτωπα: Από την επείγουσα ανταπόκριση στον μεγάλο σεισμό της Τουρκίας και της Συρίας και τον πόλεμο στη Γάζα, τη συνεχόμενη έρευνα για θεραπείες και εμβόλια κρίσιμα για σοβαρές ασθένειες, έως τις υγειονομικές προκλήσεις που προκαλεί η κλιματική αλλαγή. Το 2024 ο «πόλεμος» συνεχίζεται και η νέα χρονιά.. βρίσκεται προ των πυλών με ιατρικές καινοτομίες και θεραπευτικά ορόσημα.

Το αποτύπωμα της πανδημίας είναι ανεξίτηλο, αφήνοντας την έρευνα με λίγους πόρους και τη φαρμακοβιομηχανία με οικονομικές δυσκολίες. Ωστόσο, με δεδομένη τη διαρκή γήρανση του πληθυσμού που αυξάνει τη ζήτηση για φάρμακα, τον επιπολασμό των μη μεταδοτικών ασθενειών και τη διασπορά των μεταδοτικών νόσων ως συνέπεια των αλλαγών στο κλίμα, τα επιστημονικά βήματα προχωρούν με ταχύ ρυθμό και την επόμενη χρονιά.

Ένα εμβόλιο για την ελονοσία

Σημείο αναφοράς για μια ασθένεια που δεν απειλεί άμεσα τη χώρα μας, σκοτώνει όμως σε άλλες χώρες, κυρίως της Αφρικής, είναι το νέο εμβόλιο κατά της ελονοσίας. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) πρόσθεσε το εμβόλιο R21/Matrix-M στον κατάλογο των προεπιλεγμένων εμβολίων. Η προεπιλογή σημαίνει μεγαλύτερη πρόσβαση στα εμβόλια ως βασικό εργαλείο για την πρόληψη της ελονοσίας στα παιδιά.

Το εμβόλιο R21 είναι το δεύτερο εμβόλιο κατά της ελονοσίας που προεπιλέγεται από τον ΠΟΥ, μετά το εμβόλιο RTS,S/AS01, το οποίο απέκτησε καθεστώς προεπιλογής τον Ιούλιο του 2022. Και τα δύο εμβόλια έχουν αποδειχθεί ασφαλή και αποτελεσματικά σε κλινικές δοκιμές, για την πρόληψη της ελονοσίας στα παιδιά. Όταν εφαρμοστούν ευρέως, μαζί με άλλες συνιστώμενες παρεμβάσεις για τον έλεγχο της ελονοσίας, αναμένεται να έχουν υψηλό αντίκτυπο στη δημόσια υγεία.

Ένα σημαντικό πρόβλημα με τα εμβόλια κατά της ελονοσίας, και ένας από τους λόγους που χρειάστηκαν πάνω από 100 χρόνια για να αναπτυχθεί ένα εμβόλιο, είναι ότι για να λειτουργήσει το εμβόλιο απαιτείται μια εξαιρετικά υψηλή απόκριση αντισωμάτων. Είναι χαρακτηριστικό ότι 40 εμβόλια έχουν περάσει στην κλινική έρευνα με το ίδιο αντιγόνο της πρωτεΐνης circumsporozoite και μόνο δύο από αυτά, τα δύο που περιγράφονται παραπάνω, έχουν δείξει χρήσιμη αποτελεσματικότητα.

Η ελονοσία, μια ασθένεια που μεταδίδεται από κουνούπια, επιβαρύνει ιδιαίτερα τα παιδιά στην περιοχή της Αφρικής, όπου σχεδόν μισό εκατομμύριο παιδιά πεθαίνουν εξαιτίας της κάθε χρόνο. Σε παγκόσμιο επίπεδο, το 2022, εκτιμάται ότι υπήρχαν 249 εκατομμύρια κρούσματα ελονοσίας και 608.000 θάνατοι από ελονοσία σε 85 χώρες.

Εμβόλιο Τ κυττάρων για τον HIV

Εμβόλιο για την πρόληψη της λοίμωξης από τον ιό της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV); Μια τυχαιοποιημένη, διπλά τυφλή ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο πολυκεντρική μελέτη προσπαθεί για αυτό. Περιλαμβάνει ενήλικες 18-55 ετών με γενικά καλή υγεία και χωρίς HIV, οι οποίοι θα λάβουν ένα από τα τρία επίπεδα δόσεων του υπό δοκιμή εμβολίου ή εικονικό φάρμακο.

Το VIR-1388 είναι ένα εμβόλιο-φορέας κυτταρομεγαλοϊού (CMV) που επάγει ισχυρές, μοναδικές και διαρκείς Τ κυτταρικές αποκρίσεις που μπορούν δυνητικά να αποτρέψουν την απόκτηση του HIV.

Ο συνολικός σχεδιασμός της μελέτης περιλαμβάνει δύο μέρη. Το μέρος Α θα είναι μια εισαγωγική φάση με την εγγραφή ενός μικρού αριθμού ατόμων μη αναπαραγωγικής ικανότητας που είναι οροθετικοί για τον φορέα CMV. Το μέρος Β θα επεκτείνει την εγγραφή σε έναν ευρύτερο πληθυσμό συμμετεχόντων που είναι οροθετικοί για τον CMV, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με δυνατότητα τεκνοποίησης (που θα πρέπει να χρησιμοποιούν δύο μορφές αντισύλληψης). Υπάρχει μια προαιρετική μακροπρόθεσμη μελέτη παρακολούθησης που θα παρατείνει τη συμμετοχή έως και τρία έτη μετά την πρώτη δόση.

Εμβόλια mRNA

Η τεχνολογία mRNA έχει βρεθεί στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τα τελευταία χρόνια, αφού τα πρώτα εμβόλια με βάση το mRNA κυκλοφόρησαν σε όλο τον κόσμο κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19.

Το 2023, η Katalin Karikó και ο Drew Weissman έλαβαν το βραβείο Νόμπελ για τις ανακαλύψεις τους που επέτρεψαν την ανάπτυξη των πρώτων αποτελεσματικών εμβολίων mRNA. Παράλληλα, πολλές εταιρείες συνεχίζουν να αναζητούν νέους τρόπους με τους οποίους η τεχνολογία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία παθήσεων όπως η εποχική γρίπη, ο καρκίνος και ο ιός του έρπητα.

Πρόσφατες θετικές κλινικές δοκιμές έδειξαν ότι το mRNA έχει τεράστιες δυνατότητες εκτός της θεραπείας του Covid-19. Ένα από τα πιο ελπιδοφόρα παραδείγματα αυτού είναι το εμβόλιο γρίπης της Moderna, το οποίο υποβάλλεται επί του παρόντος σε κλινικές δοκιμές φάσης 3 και θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά την παγκόσμια επιβάρυνση από τη γρίπη.

Επίσης, στο επίκεντρο είναι η τεχνολογία mRNA για ανάπτυξη θεραπευτικών εμβολίων για τον καρκίνο. Κλινική μελέτη φάσης 3 για ανάπτυξη εμβολίου με σκοπό τη θεραπεία του μεταστατικού μελανώματος, σε συνδυασμό με ανοσοθεραπεία, βρίσκεται σε εξέλιξη και στη χώρα μας. Παράλληλα, «τρέχουν» μελέτες και για άλλους τύπους καρκίνου, όπως για τον καρκίνο του παγκρέατος από την εταιρεία BioNTech.

Τεχνητή νοημοσύνη για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα

Η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα σώζει ζωές. Αν και σχεδόν τα τρία τέταρτα των καρκίνων του πνεύμονα διαγιγνώσκονται αργά, στο στάδιο 3 ή 4, η έγκαιρη διάγνωση σε οποιοδήποτε στάδιο επιτρέπει καλύτερη και αποτελεσματικότερη θεραπεία. Η ακτινογραφία θώρακος είναι τις περισσότερες φορές η πρώτη εξέταση που υποδηλώνει καρκίνο του πνεύμονα και, αν ακολουθήσει αμέσως αξονική τομογραφία (CT), μπορεί να επισπεύσει τη διάγνωση.

Τυχαιοποιημένη μελέτη που είναι σε εξέλιξη σε 150.000 ασθενείς έξι νοσοκομείων του Ηνωμένου Βασιλείου εξετάζει αν η τεχνητή νοημοσύνη (AI) που εφαρμόζεται στις ακτινογραφίες θώρακος αμέσως μετά τη λήψη τους συντομεύει τον χρόνο μέχρι την αξονική τομογραφία και τον χρόνο διάγνωσης.

Έχει φανεί ότι η άμεση αναφορά των ακτινογραφιών θώρακος από τους ακτινολόγους μπορεί να κάνει σημαντική διαφορά, μειώνοντας σχεδόν στο μισό το χρόνο διάγνωσης, από 63 ημέρες σε 32 ημέρες. Οι ασθενείς που παραπέμπονται από την πρωτοβάθμια περίθαλψη για ακτινογραφία θώρακος περιλαμβάνονται για ανάλυση από την Τεχνητή Νοημοσύνη. Οι επιστήμονες ελπίζουν σε αποτελέσματα το 2024. Σύμφωνα με την υπόθεσή τους, που βασίζεται σε προηγούμενη έρευνα, είναι ότι μπορούν να εντοπίσουν τον καρκίνο του πνεύμονα νωρίτερα και να μειώσουν το χρόνο διάγνωσης έως και 50%.

Βλαστοκύτταρα για τη νόσο Πάρκινσον

Ακόμη μια νόσος πρόκληση για τους ερευνητές και τους γιατρούς είναι η Νόσος Πάρκινσον. Οι περισσότερες κλινικές δοκιμές για τη νόσο του Πάρκινσον μελετούν ασθενείς με προχωρημένη νόσο. Ως αποτέλεσμα, οι ασθενείς που βρίσκονται σε πολύ πρώιμη φάση της νόσου, οι οποίοι θα μπορούσαν να είναι πιο επιδεκτικοί στη θεραπεία, συχνά μένουν εκτός δοκιμών.

Η δοκιμή STEM-PD (Σουηδία, Ηνωμένο Βασίλειο) θα μεταμοσχεύσει ντοπαμινεργικούς νευρώνες που προέρχονται από ανθρώπινα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα στους εγκεφάλους ασθενών ηλικίας 50-75 ετών με μέτρια νόσο του Πάρκινσον. Είναι σημαντική τόσο επειδή είναι η πρώτη φορά που δοκιμάζεται μια θεραπεία με ανθρώπινα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα στη νόσο του Πάρκινσον, όσο και επειδή στοχεύει σε άτομα με μέτρια νόσο, γεγονός που τους δίνει τις περισσότερες πιθανότητες να επωφεληθούν από τη θεραπεία. Στους πρώτους ασθενείς χορηγήθηκαν δόσεις τον Φεβρουάριο του 2023 και οι επιστήμονες ελπίζουν σε προκαταρκτικά αποτελέσματα μέχρι το τέλος του 2024.

PHOTO: SHUTTERSTOCK

ygeiamou.gr