Πέτρος Κουμουτσάκος, καθηγητής Χάρβαρντ, για το HIAS: Η Διασπορά προσφέρει μοναδική τεχνογνωσία και μαγιά για να γίνει η Ελλάδα πρωταγωνιστής στην τεχνολογία

Κορυφαίοι και διακεκριμένοι Έλληνες ακαδημαϊκοί και επιστήμονες που διαπρέπουν στο εξωτερικό ενώνουν τις δυνάμεις τους, μέσω της πρωτοβουλίας HIAS (Hellenic Institute of Advanced Studies), και ρίχνουν γέφυρες με τη μητέρα πατρίδα για τη μεταλαμπάδευση στην Ελλάδα γνώσης/τεχνογνωσίας σε αντικείμενα όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η ρομποτική, η φυσική επιστήμη, το περιβάλλον, η ενέργεια, η παιδεία. «Το HIAS θα μπορούσε να μεταφέρει γνώση και ιδέες, όχι να αντιγράψουμε τι γίνεται αλλού, αλλά να βρούμε τρόπους να ενισχύσουμε την παραγωγή καινούργιας γνώσης στην Ελλάδα», δηλώνει ο πρόεδρος της πρωτοβουλίας αυτής, η οποία μετράει ήδη ένα χρόνο ζωής, διακεκριμένος Έλληνας καθηγητής και πρόεδρος του Τμήματος Εφαρμοσμένων Μαθηματικών του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ Πέτρος Κουμουτσάκος, σε συνέντευξή του στον Δημήτρη Μάνωλη για το Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων.

Αποτυπώνοντας ανάγλυφα και συμβολικά τις προσδοκίες, υπογραμμίζει πως το HIAS συνδυάζει δύο μεγάλα ταξίδια που οι άνθρωποι της Διασποράς τα έχουν συχνά σημεία αναφοράς, του Οδυσσέα και του Μέγα Αλέξανδρου. «Κι αυτό που θα θέλαμε να δημιουργήσουμε με το ΗΙΑS είναι να μπορείς να κάνεις μεγάλες κατακτήσεις επιστημονικές ενώ έχεις επιστρέψει στο σπίτι σου». Ειδικότερα, προσδιορίζει ότι «φιλοδοξία μας είναι να μπορέσουμε να μεταφέρουμε τις γνώσεις μας και τις εμπειρίες μας στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στους νέους ανθρώπους» και «όνειρο μας να βοηθήσουμε να δημιουργηθεί ένα οικοσύστημα που καλλιεργεί και υποστηρίζει τη βασική έρευνα στην Ελλάδα, γιατί αυτή είναι κύριος μοχλός της καινοτομίας». Εκφράζοντας τη γενική πεποίθηση, αναφέρει ότι «δεν θέλουμε να γυρίσουμε για τον ήλιο και τη θάλασσα μόνο, αλλά και για να μπορούμε να κάνουμε επιστήμη στο ίδιο επίπεδο όπως μπορούμε και στο εξωτερικό».

Φωτίζοντας τους λόγους που οδήγησαν στη γέννηση της πρωτοβουλίας αυτής, στάθηκε ιδιαίτερα στο αίσθημα της βούλησης των Ελλήνων επιστημόνων του εξωτερικού να προσφέρουν στην πατρίδα τους. «Υπάρχει μεγάλη επιθυμία, χρέος αν θέλετε, να συνεισφέρουμε στην Ελλάδα όπως και στην επιστήμη και θα θέλαμε αυτά τα δύο να τα συνδυάσουμε» αναφέρει. Μάλιστα, αφού επισημαίνει πως πολλές χώρες του κόσμου επενδύουν πολλά στην τεχνογνωσία των πολιτών τους, διαμηνύει ότι η Ελλάδα έχει απίστευτη δυνατότητα και μαγιά να είναι πρωταγωνίστρια σε αυτήν την κατεύθυνση. Είναι μόνο η αρχή, εκτιμά.

Περαιτέρω, χαρτογραφεί το πεδίο έρευνας στην Ελλάδα, προσθέτει στην εξίσωση την παράμετρο της Διασποράς και συνθέτει το ψηφιδωτό των προοπτικών αυτής της ζεύξης. «Υπάρχουν καταπληκτικές ερευνητικές ομάδες και κέντρα έρευνας στην Ελλάδα. Φέροντας τη συνιστώσα της Διασποράς θα βοηθούσε να μεγαλώσουν αυτά και να δημιουργηθούν περισσότερα» σημειώνει, ενώ προτάσσει ότι «θα πρέπει να ξεπεράσουμε κάποια εμπόδια και προκαταλήψεις για το πώς συνδέεται, για παράδειγμα, η έρευνα με την άμυνα και τη βιομηχανία της χωράς». Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, «για να μεταλαμπαδευτεί κάτι χρειάζεται η φωτιά, αλλά και το περιβάλλον για να πιάσει».

Σε αυτό το πλαίσιο, σκιαγραφεί τους στόχους και τις προτεραιότητες της κοινότητας αυτής της Διασποράς, η οποία σήμερα αριθμεί 150 μέλη, σημειώνοντας πως η συμμετοχή στο ΗΙΑS έχει κριτήριο την ακαδημαϊκή αριστεία και τη θέληση για ενεργή προσφορά.

Παράλληλα, ο Π. Κουμουτσάκος, ένας εκ των κορυφαίων ερευνητών του κόσμου στην υπολογιστική επιστήμη, αναδεικνύει πως το brain gain είναι ένας από τους σκοπούς του ΗΙΑS. «Νομίζω πως πολλοί από εμάς θα επέστρεφαν αν είχαμε τη δυνατότητα και τις συνθήκες να κάνουμε την έρευνα που αγαπάμε και να διδάξουμε για τα νέα παιδιά» επισημαίνει, ενώ εκμυστηρεύεται στο ΑΠΕ-ΜΠΕ πως δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να επέστρεφε κάποτε στην Ελλάδα αν μπορούσε να εργαστεί σε ανάλογο επίπεδο με αυτό που εργάζεται σήμερα στο εξωτερικό και να μπορεί να είναι με την οικογένειά του.

Ποια είναι η ανταπόκριση των ακαδημαϊκών και επιστημόνων στην Ελλάδα στην πρωτοβουλία ΗΙΑS; «Υπήρξε σημαντική συμμετοχή που μας έδωσε χαρά και κουράγιο» απαντά ο Πέτρος Κουμουτσάκος και εκφράζει την πεποίθηση ότι υπάρχει περιβάλλον ενωτικό για να δημιουργηθούν γέφυρες με τη Διασπορά και πως προσπαθούν με το ΗΙΑS να συστηματοποιήσουν και να εμβαθύνουν τις επαφές αυτές. «Όλοι ξέρουμε πως ενωμένοι οι Έλληνες πάντα καταφέρνουμε πολλά» διατρανώνει.

Αναφερθείς στα ελληνικά ακαδημαϊκά ιδρύματα, ο κορυφαίος ακαδημαϊκός τονίζει πως είναι σημαντικοί φορείς γνώσης, υπογραμμίζει πως δεν πρέπει να απαξιώνονται και εκφράζει την πεποίθηση ότι η Ελλάδα μπορεί να δημιουργήσει κορυφαία διεθνή πανεπιστήμια.

Σημειώνεται πως ο καθηγητής Πέτρος Κουμουτσάκος είναι μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Μηχανικών των ΗΠΑ.

Ακολουθεί η συνέντευξη του καθηγητή του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ και του Πολυτεχνείου της Ζυρίχης στον Δημήτρη Μάνωλη για το Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων

Είστε πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Προηγμένων Μελετών (HIAS), το οποίο πρόσφατα πραγματοποίησε το πρώτο του συμπόσιο. Πώς δημιουργήθηκε αυτή η πρωτοβουλία, ποια ανάγκη οδήγησε στη γέννησή της, τι προσδοκείτε και τι φιλοδοξείτε;

Το ΗΙΑS δημιουργήθηκε από την πίστη ότι η επιστημονική κοινότητα της Διασποράς είναι πόρος υψηλών τεχνικών γνώσεων και διεθνών εμπειριών που μπορεί να είναι πολύτιμος στη λύση προβλημάτων στην πατρίδα μας. Υπάρχει μεγάλη επιθυμία, χρέος αν θέλετε, να συνεισφέρουμε στην Ελλάδα όπως και στην επιστήμη, και θα θέλαμε αυτά τα δυο να τα συνδυάσουμε.

Ξεκινήσαμε με μια μικρή ομάδα με σπουδές στις Φυσικές Επιστήμες και στη Μηχανική. Δημιουργούμε σιγά σιγά μια κοινότητα της Διασποράς που έχει μέχρι τώρα 150 μέλη. Η συμμετοχή στο ΗΙΑS έχει κριτήριο την ακαδημαϊκή αριστεία και τη θέληση για ενεργή συνεισφορά στους σκοπούς του. Προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ενεργές γέφυρες με τους συναδέλφους μας στην Ελλάδα και να βοηθήσουμε στο brain gain. Νομίζω πως είναι σημαντικό να υπάρχει συνεχής διάλογος μεταξύ ανθρώπων με διαφορετικές εμπειρίες, όπως οι επιστήμονες της Διασποράς και αυτοί που είναι στην Ελλάδα.

Φιλοδοξία μας είναι να μπορέσουμε να μεταφέρουμε τις γνώσεις μας και τις εμπειρίες μας στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στους νέους ανθρώπους. Ενδιαφερόμαστε πολύ να έχουμε διάλογο με όλους τους παράγοντες της ελληνικής κοινωνίας όπως και οι γνώσεις κι εμπειρίες επιστημόνων της Διασποράς να μεταφερθούν σε αναπτυξιακές δραστηριότητες στην Ελλάδα. Όνειρό μας είναι βοηθήσουμε να δημιουργηθεί ένα οικοσύστημα που καλλιεργεί και υποστηρίζει τη βασική έρευνα στην Ελλάδα, γιατί αυτή είναι κύριος μοχλός της καινοτομίας. Θα θέλαμε να αποκτήσουμε μόνιμη φυσική παρουσία στην Ελλάδα, για συναντήσεις, εργασία και συνεχή επικοινωνία με την πατρίδα. Ίσως στο μέλλον να υπάρξει ένας χώρος όπου επιστήμονες της Διασποράς θα μπορούν να έρχονται για να εργαστούν και να βοηθήσουν στην εισαγωγή προγραμμάτων και κεφαλαίων για έρευνα από όλον τον κόσμο. Υπάρχουν πάρα πολλές ιδέες και μεγάλη διάθεση από όλους μας στο ΗΙΑS. Και είμαστε πάντα ανοικτοί σε προτάσεις για να καλύψουμε το κενό ανάμεσα στο τι γνωρίζουμε και τι χρειάζεται στην Ελλάδα.

Ποιες δράσεις έχετε προγραμματίσει στο άμεσο μέλλον;

Ετοιμάζουμε διαδικτυακές συναντήσεις με παρουσιάσεις των μελών μας και οργανώνουμε ένα mentoring πρόγραμμα για νέους επιστήμονες από την Ελλάδα. Το συμπόσιο θα επαναληφθεί και του χρόνου, ίσως χρειαστεί να μεγαλώσει. Ενδιάμεσα προσπαθούμε να βρούμε χρηματοδότηση για να συνεχίσουμε τις προσπάθειές μας ή, καλύτερα, να εξασφαλίσουμε την επιβίωση αυτής της προσπάθειας.

Ποιος είναι ο αντίκτυπος και ποια η ανταπόκριση μέχρι σήμερα στην πρωτοβουλία σας, που μετράει περισσότερο από ένα χρόνο; Τι υποδοχής έτυχε το 1ο Συμπόσιο και ποια είναι τα συμπεράσματά σας για τις εργασίες του;

Νομίζω πως το πρόσημο αυτής της πρωτοβουλίας είναι θετικό. Θετική, θα έλεγα, και την υποδοχή της πρωτοβουλίας από τους συναδέλφους μας στην Ελλάδα. Είναι πολύ σημαντικό ότι στο συμβούλιο του ΗΙΑS υπάρχουν συνάδελφοι από την Ελλάδα. Νομίζω ότι υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες συνεργασίας και είμαστε πιο πεισμένοι από ποτέ ότι μπορούμε να φτιάξουμε τις γέφυρες που σκοπεύουμε. Νομίζω πως βγάλαμε αρκετά συμπεράσματα για τα επόμενα βήματα. Πρωτοβουλίες, όπως αυτή για το mentoring, είναι απόρροια του συνεδρίου. Νομίζω πως παρουσιάσαμε ένα μικρό παράδειγμα πώς η τεχνογνωσία και η εμπειρία που υπάρχει στο HIAS θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε θέματα όπως η παιδεία, η ενέργεια, το περιβάλλον, η τεχνητή νοημοσύνη. Η μελέτη που κάναμε για τη Ρομποτική ήταν ένα μικρό παράδειγμα.

Πολλοί από μας συνεισφέρουμε αφιλοκερδώς σε σημαντικές μελέτες που κάνουν οι χώρες όπου ζούμε. Με μεγάλη μας χαρά να το κάνουμε και για την πατρίδα μας αν μας ζητηθεί. 

Είστε ικανοποιημένος από τη συμμετοχή των ακαδημαϊκών και επιστημόνων; Ποια είναι σήμερα η σχέση και η συνεργασία μεταξύ των επιστημόνων της Διασποράς και εκείνων που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα; Υπάρχει διάθεση συμμετοχής και συνεργασίας μεταξύ τους;

Υπήρξε σημαντική συμμετοχή που μας έδωσε χαρά και κουράγιο. Δεν ήταν μόνο άνθρωποι από την Αθήνα, αλλά προσωπικά συνάντησα συναδέλφους κι από τον Βόλο, την Θεσσαλονίκη, τα Ιωάννινα, τις Κυκλάδες, την Κρήτη και την Πάτρα. Πιστεύω ότι υπάρχει ένα περιβάλλον ενωτικό για να δημιουργηθούν γέφυρες με τη Διασπορά. Πάντοτε υπήρχαν ατομικές επαφές Ελλήνων της Διασποράς με την Ελλάδα. Προσπαθούμε στο HIAS να τη συστηματοποιήσουμε και να την εμβαθύνουμε. Έχουμε ήδη συνεργασθεί με συναδέλφους στην Ελλάδα και ήταν πολύτιμη εμπειρία. Μαθαίνουμε συνεχώς για τους τρόπους που μπορούμε να συνεργαστούμε. Δεν είναι κάτι αυτόματο ή ακόμα και προφανές ότι είναι δυνατό. Σε πολλά σημεία η πραγματικότητα που ζούμε στο εξωτερικό και στην Ελλάδα είναι εντελώς διαφορετική. Υπάρχει όμως αλληλοεκτίμηση και είμαστε ακόμα περισσότερο πεπεισμένοι πως μπορούμε να τα καταφέρουμε, και όλοι ξέρουμε πως ενωμένοι οι Έλληνες πάντα καταφέρνουμε πολλά.Πώς μπορεί να μεταλαμπαδευτεί η γνώση των κορυφαίων Ελλήνων επιστημόνων του εξωτερικού στο ελληνικό οικοσύστημα έρευνας και καινοτομίας; Ειδικότερα, πώς μπορεί το HIAS να βοηθήσει τη χώρα, ποιες ευκαιρίες είναι προσανατολισμένο να αξιοποιήσει και σε ποιους τομείς εστιάζει; Ποιες είναι οι κυριότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζετε;

Θα ήθελα να συγκεκριμενοποιήσω αυτήν την ερώτηση στον χώρο των φυσικών επιστημών και της τεχνολογίας, όπου συγκεντρώνεται το ΗΙΑS. Οι γνώσεις όλων των επιστημόνων είναι πέρα από σύνορα. Αλλά διαφέρουν πολύ οι συνθήκες παραγωγής και κατανάλωσης της γνώσης στις διάφορες χώρες. Η εμπειρία που θα μπορούσε ίσως να μεταλαμπαδευτεί πρώτη είναι μερικοί από τους τρόπους που έχουν άλλες χώρες να δίνουν ευκαιρίες σε επιστήμονες να παράγουν γνώση και αυτή η γνώση να μεταφράζεται σε λύσεις κοινωνικών και τεχνολογικών προβλημάτων. Θεωρώ σημαντικό στοιχείο την ενθάρρυνση της περιέργειας και της εξερεύνησης, καθώς και την ύπαρξη αξιοκρατίας και συνεχούς συναγωνισμού σε όλα τα επίπεδα. Ας το ονομάσουμε μια κουλτούρα ισότιμης μόρφωσης και ενθάρρυνσης της αριστείας. Αλλά για να μεταλαμπαδευτεί κάτι χρειάζεται η φωτιά, αλλά και το περιβάλλον για να πιάσει.

Χρειάζονται ενέργειες σε κάθε κομμάτι από το οικοσύστημα της γνώσης που ξεκινά από τα πανεπιστήμια και φτάνει στην οργάνωση της οικονομίας και της διοίκησης του κράτους. Χρειάζονται αλλαγές σε πολλά επίπεδα και σε βάθος χρόνου. Όσοι φύγαμε είχαμε τρομερά εφόδια από την ελληνική κουλτούρα. Μάθαμε να πολεμάμε συχνά σε πολύ αντίξοες συνθήκες. Στην Ελλάδα υπάρχει ανταγωνισμός και μια μορφή αξιοκρατίας (αν παραβλέψουμε την κοινωνική ανισότητα των φροντιστηρίων) μέχρι να μπει κανείς στο πανεπιστήμιο. Μετά το πανεπιστήμιο πολλοί από μας είχαμε άσχημες εμπειρίες και σπουδάσαμε σε απίστευτες συνθήκες που περιλάμβαναν και βία. Ήταν αδικία να καταστρέφεται αυτή η εκπαιδευτική συνέχεια. Ήταν και ένας λόγος για μερικούς από εμάς να φύγουμε έξω για να κάνουμε σπουδές που θα θέλαμε ή να βρούμε εργασία με την αξία μας και μόνο. Επιτρέψτε μου τη σκέψη πως εδώ χρειάζεται μια κοινή πολιτική βούληση που να ξεπερνά τα χρονικά και ιδεολογικά όρια της εκάστοτε κυβέρνησης. Αν συμφωνήσουμε ότι η γνώση είναι ένας σημαντικός κοινωνικός πλούτος που πρέπει να είναι διαθέσιμος σε όλους και που πρέπει συνεχώς να καλλιεργείται και να τροφοδοτείται με σημαντική χρηματοδότηση, θα ήταν μια καλή αρχή. Θα ήθελα να πιστεύω ότι αυτή η σκέψη δεν είναι ουτοπία.

Το HIAS θα μπορούσε να μεταφέρει γνώση και ιδέες. Όχι να αντιγράψουμε τι γίνεται αλλού, αλλά να βρούμε τρόπους να ενισχύσουμε την παραγωγή καινούργιας γνώσης στην Ελλάδα.

Το ξαναλέω, υπάρχουν καταπληκτικές ερευνητικές ομάδες και κέντρα έρευνας στην Ελλάδα. Φέροντας τη συνιστώσα της Διασποράς θα βοηθούσε να μεγαλώσουν αυτά και να δημιουργηθούν περισσότερα. Θα πρέπει να ξεπεράσουμε κάποια εμπόδια και προκαταλήψεις για το πώς συνδέεται, για παράδειγμα, η έρευνα με την άμυνα και τη βιομηχανία της χωράς. Ας μάθουμε από τους γείτονές μας που είναι πιο μπροστά σε αυτό. Νομίζω πως με τη γνώση μπορούμε να αποφύγουμε διχασμούς και να βοηθήσουμε να μικρύνει η ανισότητα στην κοινωνία. Χρειάζεται συναίνεση για τα προσεχή 30 χρόνια, όχι για 4 ή 5 χρόνια.

Οι Έλληνες της Διασποράς θα μπορούσαμε να μεταφέρουμε τις εμπειρίες που έχουμε. Και πάλι να τονίσω πως ότι ΔΕΝ είμαστε οι φωστήρες που τα ξέρουμε όλα. Απλά θέλουμε να βάλουμε μαζί τις γνώσεις που είχαμε την τύχη να αποκτήσουμε με αυτές των συνάδελφων στην Ελλάδα κι ας φτιάξουμε κάποτε και πανεπιστήμια όπου να θέλουν να έρθουν και Αμερικανοί, Ευρωπαίοι και Ασιάτες να σπουδάσουν. Πολλές χώρες του κόσμου επενδύουν πολλά στην τεχνογνωσία των πολιτών τους. Έχουμε απίστευτη δυνατότητα και μαγιά να είμαστε πρωταγωνιστές σε αυτήν την κατεύθυνση. Μπορούμε.

Το ΗΙΑS είναι μόνο μια αρχή, ελπίζω σημαντική... 

Ποια είναι θέση σήμερα των ελληνικών πανεπιστημίων στον διεθνή ακαδημαϊκό χάρτη; Ποιες είναι οι δυνατότητές τους; Μπορεί η Ελλάδα να δημιουργήσει κορυφαία διεθνή πανεπιστήμια αντίστοιχα με αυτά που διδάσκετε; Ποια πλεονεκτήματα πρέπει να αξιοποιήσει η τριτοβάθμια ελληνική εκπαίδευση; Εκτιμάτε ότι η συνεργασία αυτή θα τα βοηθήσει;

Πιστεύω πως η Ελλάδα μπορεί να δημιουργήσει κορυφαία διεθνή πανεπιστήμια. Να τονίσω πως τα ελληνικά πανεπιστήμια είναι σημαντικοί φορείς γνώσης και δεν πρέπει να απαξιώνονται. Μπορώ να σας αναφέρω πολλούς καθηγητές από διάφορα πανεπιστήμια στην Ελλάδα που θεωρώ πως είναι ανώτεροι από πολλούς κορυφαίων πανεπιστημίων του εξωτερικού. Αν συγκρίνετε τις συνθήκες εργασίας που είχα στη σταδιοδρομία μου με αυτές που βλέπω στην Ελλάδα, νιώθω δέος και άμετρο θαυμασμό για τις ικανότητες και τα δημιουργήματα των Ελλήνων συναδέλφων μου. Νομίζω πως η ελληνική κοινωνία εκτιμά τη μόρφωση και τη βλέπει ως συνέχεια χιλιάδων χρόνων ελληνικού πολιτισμού. Αυτή η κουλτούρα είναι πολύτιμο αγαθό που μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε ως βάση όσο κι αν ακούγεται αφηρημένο. Θα ήταν μεγάλο όφελος να υπάρξει συνέχεια αριστείας από το δημοτικό ως το πανεπιστήμιο. Κι ας διορθώσουμε και μερικά πράγματα. Νομίζω πως όταν υπάρξει κλίμα όπου βρίσκεις εργασία για τις γνώσεις σου και την επιστημονική σου αξία και όχι για την κομματική σου ιδεολογία, τότε θα έχει γίνει ένα μεγάλο βήμα μπροστά. Νομίζω πως εμπειρίες μελών του ΗΙΑS σε τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι μοναδικές και θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν.

Θα συνεισφέρει η πρωτοβουλία αυτή στο brain gain; Υπάρχει διάθεση των Ελλήνων ακαδημαϊκών στα κορυφαία πανεπιστήμια του κόσμου και επιτυχημένων επιστημόνων στο εξωτερικό να επιστρέψουν στην Ελλάδα; Προσωπικά, υπάρχει η προοπτική να επιστρέψετε στην Ελλάδα για να διδάξετε σε ελληνικό πανεπιστήμιο;

Το brain gain είναι ένας από τους σκοπούς του ΗΙΑS. Νομίζω πως πολλοί από εμάς θα γύριζαν αν είχαμε τη δυνατότητα και τις συνθήκες να κάνουμε την έρευνα που αγαπάμε και να διδάξουμε για τα νέα παιδιά. Το να μπορείς να αφήσεις κάτι πίσω στην επιστήμη και στα μυαλά των ανθρώπων είναι μεγάλο προνόμιο και χρέος και θα θέλαμε να έχει ένα αντίκρισμα στην Ελλάδα. Η επιστροφή πλέον μπορεί να έχει διάφορες μορφές. Μια μορφή είναι να υπάρξει ένα κέντρο του ΗΙΑS στην Ελλάδα, όπου να υπάρχει μόνιμος χώρος να έρχονται και να εργάζονται οι Έλληνες της Διασποράς. Νομίζω πως κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε σημαντικές συνεργασίες με τους Έλληνες επιστήμονες, θα βοηθούσε στην ανάπτυξη και θα οδηγούσε σε νέες δομές που δεν μπορώ καν να φανταστώ τώρα. Δεν το αποκλείω να γύριζα κάποτε στην Ελλάδα αν μπορούσα να δουλέψω σε ανάλογο επίπεδο και να μπορώ να είμαι με την οικογένειά μου. Αλλά νομίζω πιο σημαντικό θα ήταν να γύριζαν πιο νέοι άνθρωποι από μένα και να τους δοθούν οι συνθήκες να δημιουργήσουν. Υπάρχουν παρά πολλοί νέοι και ικανότατοι Έλληνες στο εξωτερικό, ένας θησαυρός αναξιοποίητος. Σκεφτείτε πόσοι νέοι Έλληνες κερδίζουν δεκάδες εκατομμύρια σε ευρωπαϊκά προγράμματα και τα «τρέχουν» στη Γερμανία, στην Ιρλανδία και στη Γαλλία, για παράδειγμα. Γιατί να μη φτιάξουμε συνθήκες και χώρους ώστε αυτοί οι άνθρωποι να δουλεύουν στην Ελλάδα και να δημιουργούν σε παγκόσμιο επίπεδο;

Μπορεί η πρωτοβουλία αυτή να οδηγήσει την Ελλάδα να μετατραπεί σε σημείο αναφοράς και να πρωταγωνιστήσει στην εκπαίδευση, στην έρευνα και στην καινοτομία στην ευρύτερη περιοχή και στην ΕΕ;

Νομίζω πως το ΗΙΑS συνδυάζει δύο μεγάλα ταξίδια που οι άνθρωποι της Διασποράς τα έχουμε συχνά σημεία αναφοράς. Αυτό του Οδυσσέα και αυτό του Μέγα Αλέξανδρου. Κι αυτό που θα θέλαμε να δημιουργήσουμε με το ΗΙΑS είναι να μπορείς να κάνεις μεγάλες κατακτήσεις επιστημονικές ενώ έχεις επιστρέψει στο σπίτι σου. Δεν θέλουμε να γυρίσουμε για τον ήλιο και τη θάλασσα μόνο, αλλά και για να μπορούμε να κάνουμε επιστήμη στο ίδιο επίπεδο όπως μπορούμε και στο εξωτερικό. Στην Αμερική υπάρχουν πάρα πολλοί εξαιρετικοί Ευρωπαίοι επιστήμονες. Το ΗΙΑS θα μπορούσε να είναι σημείο αναφοράς για όλη την Ευρώπη και να γινόταν μοντέλο και για άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Μακάρι κάποτε να έρχονται και κορυφαίοι Αμερικανοί και Ασιάτες επιστήμονες για να δουλέψουν στην Ευρώπη. Η Ελλάδα θα μπορούσε να τους προσελκύσει και να είναι πρωτοπόρος σε αυτόν τον τομέα. Θα ήταν καλό όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για τον κόσμο ολόκληρο και την επιστήμη.