Ποιο το μέλλον των σχολικών εκδρομών;

Ένα σημαντικό και αναπόσπαστο κομμάτι της σχολικής ζωής αποτελεί διαχρονικά ο θεσμός των εκπαιδευτικών σχολικών εκδρομών και των εκπαιδευτικών και διδακτικών επισκέψεων. Ο στόχος τους σύμφωνα με το Υπουργείο είναι «κοινωνικοποιητικός, ψυχαγωγικός, παιδαγωγικός και εκπαιδευτικός» είτε αυτές είναι πολυήμερες είτε μονοήμερες.

Πράγματι, μέσα από τη συμμετοχή των μαθητών σε αυτές διευρύνεται η διάσταση της μάθησης, η οποία αποκτά βιωματικό χαρακτήρα. Τα παιδιά ενεργοποιούνται μέσα από την πληθώρα των ερεθισμάτων που δέχονται, κοινωνικοποιούνται, εμπλουτίζουν τις εμπειρίες τους, αποκαλύπτουν σε συμμαθητές και εκπαιδευτικούς ταλέντα και ικανότητες, μοιράζονται ευθύνες, καλλιεργούν δεξιότητες (π.χ. οργανωτικότητα, συνέπεια, ομαδικότητα, αλληλεγγύη κ.α.) και προσεγγίζουν τη γνώση σε ένα διαφορετικό και πιο ελκυστικό για αυτά πλαίσιο έξω από τη σχολική τάξη. Αποδεικνύεται, μάλιστα, στατιστικά ότι τα περισσότερα από τα παιδιά επισκέπτονται τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς τόπους και μουσεία μόνο με το σχολείο. Ας ληφθεί υπόψη και το γεγονός ότι για αρκετούς μαθητές και μαθήτριες , ιδιαίτερα για όσες και όσους ζουν σε απομακρυσμένες ορεινές περιοχές ή στη νησιωτική Ελλάδα, η πολυήμερη εκδρομή που θα πραγματοποιήσει το σχολείο είναι από τις λίγες ευκαιρίες να ταξιδέψουν , ειδικά αν προέρχονται από χαμηλά οικονομικά στρώματα.

Ωστόσο, η επικαιρότητα έρχεται να αναδείξει κάποια θέματα που πάντα απασχολούσαν την εκπαιδευτική κοινότητα, αλλά το τελευταίο διάστημα έχουν ενταθεί ως προς τη σημασία και την κρισιμότητά τους. Πιο συγκεκριμένα, η φωτιά που ξέσπασε σε λεωφορείο που μετέφερε μαθητές από σχολείο της Θεσσαλονίκης και ειδικά το πρόσφατο πολύνεκρο δυστύχημα στα Τέμπη μας έχουν προβληματίσει όλους ως προς την επάρκεια του ελέγχου της ασφάλειας στις μετακινήσεις. Οι κηδεμόνες και οι σύλλογοί τους τονίζουν το φόβο και την αγωνία τους για τους όρους με τους οποίους γίνονται οι σχολικές εκδρομές και επισημαίνουν την ανάγκη για την απαρέγκλιτη τήρηση όλων των μέτρων ελέγχου της μετακίνησης, των ωραρίων οδήγησης - ανάπαυσης των οδηγών (όταν αυτή γίνεται με λεωφορεία) και της ύπαρξης δεύτερου οδηγού σε όλα τα πολύωρα ταξίδια.

Μέσα σε όλες αυτές τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς δεν είναι καθόλου παράδοξο το φαινόμενο της απροθυμίας πολλών εκπαιδευτικών να συμμετάσχουν ως συνοδοί ειδικά στις πολυήμερες εκπαιδευτικές εκδρομές. Ας μην ξεχνάμε ότι οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί συμμερίζονται και από το ρόλο του γονέα τις ανησυχίες για τους όρους των μετακινήσεων αλλά και για την τήρηση των όρων αυτών από τα πρακτορεία. Το γεγονός μάλιστα ότι τα πρακτορεία κάνουν τις πιο οικονομικές προσφορές ανταγωνιζόμενα μεταξύ τους για το πιο θα αναλάβει την εκδρομή δεν βοηθά στην τήρηση των μέτρων ασφάλειας.

Από την άλλη μεριά ο εκπαιδευτικός ως συνοδός θα πρέπει να φέρει την ευθύνη για ό,τι συμβεί στη διάρκεια της εκδρομής. Αίσθηση προκάλεσε πρόσφατα η σύλληψη εκπαιδευτικού για το 15χρονο μαθητή που, σύμφωνα με την ανακοίνωση της Αστυνομίας, κινήθηκε με αεροβόλο πιστόλι εναντίον αστυνομικού. Πολλά έχουν συμβεί κατά τη διάρκεια των εκπαιδευτικών εκδρομών μεταξύ των μαθητών από τα πιο απλά έως τα πιο σοβαρά ,όπως κατοχή και χρήση ουσιών , περιστατικά μέθης, ατυχήματα, ασθένειες αλλά και εκδηλώσεις κρίσεων πανικού, καυγάδες και παρεξηγήσεις, διαμαρτυρίες από τους μαθητές λόγω ασυμφωνίας με τα πρακτορεία ως προς την τήρηση του προγράμματος και άλλα πολλά. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις , λοιπόν, ο αρχηγός της εκδρομής και οι εκπαιδευτικοί συνοδοί καλούνται να είναι υπεύθυνοι για τα πάντα, να γνωρίζουν το τι γίνεται σε κάθε δωμάτιο χωρίς ,όμως, να έχουν το δικαίωμα να ελέγξουν τις αποσκευές των μαθητών, να έχουν γνώσεις παιδαγωγού , ψυχολόγου, όπως και ιατρικές.

Από την πλευρά της Πολιτείας η υφυπουργός Ζέττα Μακρή διευκρίνισε πως οι υπεύθυνες δηλώσεις που δίνονται από τους γονείς αφορούν μόνο στη συμμετοχή των μαθητών και όχι σε θέματα, όπως η τήρηση των κανόνων που έχουν οριστεί από το σχολείο , τα ατυχήματα και οι τυχόν απερισκεψίες μαθητών. Παράλληλα η πραγματοποίησή τους ενθαρρύνεται και για λόγους εμπορικούς-οικονομικούς καθώς έτσι ενισχύονται η εσωτερική τουριστική κίνηση. Το νομικό πλαίσιο, όμως, δεν καλύπτει κανέναν από τους καθηγητές σε περίπτωση που συμβεί οτιδήποτε στην εκδρομή και δεν προσφέρει κανένα ελαφρυντικό καθώς την ευθύνη για κάθε έναν από τους μαθητές την έχει ο καθηγητής και κανένας άλλος.

Έτσι, το να συνοδεύει κανείς 100 παιδιά σε μαθητική εκδρομή αποτελεί μεγάλο ρίσκο .Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την έλλειψη ύπνου από τη φασαρία αλλά και την ευθύνη της επίβλεψης των μαθητών, το άγχος σε περίπτωση που κάποιος μαθητής αρρωστήσει ή του συμβεί κάποιο ατύχημα (ας μην ξεχνάμε και το τραγικό περιστατικό με τη 15χρονη μαθήτρια που έχασε τη ζωή της στη διάρκεια σχολικής εκδρομής όταν κατέρρευσε την ώρα που βρισκόταν σε νυχτερινό κέντρο στα Τρίκαλα ) αλλά και οι περιπέτειες με τη δικαιοσύνη σε περίπτωση που συμβεί κάτι ατυχές και απρόβλεπτο αποτελούν ψυχοφθόρες διαδικασίες που αποθαρρύνουν τους εκπαιδευτικούς. Και δεν είναι περίεργη αυτή η στάση καθώς οι καθηγητές- συνοδοί σχολικών εκδρομών, φαίνεται να παίζουν κορώνα - γράμματα την προσωπική τους γαλήνη, αφήνουν πίσω τους τις οικογενειακές τους υποχρεώσεις ενώ παράλληλα επιβαρύνονται οικονομικά, αφού τα έξοδα που τους καλύπτονται αφορούν μόνο τη μετακίνηση και τη διαμονή. Ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, καθώς ο μισθός ενός εκπαιδευτικού μετά βίας καλύπτει τις βασικές του υποχρεώσεις, τα έξοδα μιας πολυήμερης εκδρομής είναι δυσβάσταχτα.

Αναντίρρητα, οι εκπαιδευτικοί δεν θέλουν να τις στερήσουν από τους μαθητές τους. Παράλληλα, όμως, πιέζονται κάθε φορά από τους μαθητές, τους διευθυντές και τους γονείς χωρίς καμία νομική και οικονομική κάλυψη. Ακολουθώντας μάλιστα και τη λογική της αξιολόγησης των σχολικών μονάδων οι εκδρομές συνιστούν ένα μεγάλο πλεονέκτημα για την αξιολόγησή των σχολείων.

Σίγουρα ο σκοπός είναι όχι η απαγόρευσή τους ούτε η παύση τους, αλλά η συνέχισή τους με την αναμόρφωση του πλαισίου τους. Πιο συγκεκριμένα θα πρέπει να επαναπροσδιοριστούν θέματα, όπως : η αλλαγή της αναλογίας μαθητών – συνοδών, η συμμόρφωση των τουριστικών πρακτορείων στην τήρηση του προγράμματος και των όρων για την μέγιστη ασφάλεια στις μετακινήσεις με ευθύνη της Πολιτείας, η νομική κάλυψη των εκπαιδευτικών, η χρηματική αποζημίωση (της υπερωριακής ουσιαστικά απασχόλησής τους), η αποσαφήνιση από πλευράς του υπουργείου σχετικά με το τι επιτρέπεται και τι όχι σε μια σχολική εκδρομή (για παράδειγμα, επιτρέπεται η νυχτερινή διασκέδαση;), η αυστηρή εκπαιδευτική στοχοθεσία των εκδρομών και η συμμετοχή του συλλόγου γονέων και κηδεμόνων στον σχεδιασμό και την υλοποίησή τους. Θα πρέπει κάποια στιγμή να γίνει αντιληπτό ότι οι εκπαιδευτικοί που συνοδεύουν σχολικές εκδρομές δεν πηγαίνουν διακοπές ούτε ταξίδι αναψυχής αλλά προσπαθούν συνεχώς να κρατούν τις ισορροπίες μεταξύ της ασφάλειας και προστασίας των παιδιών, της παροχής ενός πλούσιου σε γνώσεις και εκπαιδευτικές εμπειρίες προγράμματος αλλά και της επιθυμίας των παιδιών για χαλάρωση και διασκέδαση.

Τέλος, καθώς ζούμε σε συνθήκες οικονομικής κρίσης και τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν πολλές οικογένειες αποτελούν σοβαρό εμπόδιο για τη συμμετοχή πολλών μαθητών στις εκπαιδευτικές εκδρομές είναι απαραίτητο να έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά απέναντι σε όποια ταξική διαφοροποίηση των μαθητών ζητώντας τη στήριξη της Πολιτείας και διεκδικώντας – γιατί όχι; - και τη χρηματοδότησή τους ακόμη, για να μη δημιουργούνται αποκλεισμοί.

Αν, λοιπόν, θέλουμε οι σχολικές εκδρομές να έχουν μέλλον, αλλά και ουσιαστικό νόημα για τα παιδιά και την εκπαιδευτική διαδικασία, πρέπει το πλαίσιο να αναδιαμορφωθεί. Πρέπει, όταν θα έρχεται η ώρα για την εκδρομή, να λέμε «επιτέλους εκδρομή» και όχι «πάμε κι όπου βγει», τρέμοντας μη γίνει το παραμικρό κι αρχίσει το κρυφτό στο κυνήγι των τύψεων και των ευθυνών!

ΑΣΚ

…γιατί το δημόσιο σχολείο είναι υπόθεση όλων μας!

* Έφη Καράμαλη και  Βαγγελιώ Κυριαζή, μέλη της ΑΣΚ Β΄ΕΛΜΕ Πέλλας.