Το ταξίδι της χειραφέτησης στρωμένο με εμπόδια

«Για το μεγαλύτερο μέρος της Ιστορίας, ο Ανώνυμος ήταν μια γυναίκα», το 1977 ο ΟΗΕ αναγνώρισε την Παγκόσμια Ημέρα Γυναίκας, με σκοπό την ευαισθητοποίηση και την ενημέρωση του ευρύ κοινού για καίρια ζητήματα ισότητας των φύλων. 47 χρόνια μετά από την επίσημη καθιέρωσή της, ως ημέρα υπενθύμισης των αγώνων για τη διεκδίκηση ισότιμης μεταχείρισης και αναγνώρισης της δέσμης των πολιτικών, κοινωνικών και ατομικών δικαιωμάτων, ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς...

Ιστορικά, η πρώτη Ημέρα της Γυναίκας σε εθνικό επίπεδο σημειώθηκε στις ΗΠΑ μόλις το 1908, αν και ήδη από το 1848 με πρωταγωνίστριες τις Elizabeth Cady και Stanton Lucretia Mott, οι γυναίκες αγωνίστηκαν κατά της απαγόρευσης συμμετοχής στη Σύμβαση κατά της Εμπορίας Ανθρώπων, διεκδικώντας παράλληλα την αναγνώριση των πολιτικών, κοινωνικών και θρησκευτικών δικαιωμάτων. 8η του Μάρτη προχθές και έμεινα να κοιτώ σταθερά την οθόνη του υπολογιστή μου αναρωτώμενη, τι να γράψω για τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα. Λίγο έως πολύ –και αυτό είναι βέβαια θετικό- τα έμφυλα ζητήματα και οι επιμέρους ανισότητες είναι πια γνωστές. Σε αυτό συνέβαλαν ουσιαστικά οι δράσεις της κοινωνίας των πολιτών και η δυναμικότητα των νέων γενεών του φεμινιστικού κινήματος, οι οποίες έφεραν με αέρα ανανέωσης στο προσκήνιο το πάγιο αίτημα της χειραφέτησης των «αόρατων» ανθρώπων. Όμως, παρά τις όποιες εξελίξεις, η αλλαγή λαμβάνει χώρα με ιδιαίτερα αργούς ρυθμούς, γεγονός που το πιστοποιούν και οι αντίστοιχες στατιστικές έρευνες. Ο δρόμος προς την ουσιαστική ισότητα είναι στρωμένος με χρόνια και συνεχή εμπόδια!

Σήμερα, η πλειονότητα των γυναικών λαμβάνουν την τυπική μόρφωση και εργάζονται σε καθεστώς πλήρους ή μερικής απασχόλησης. Μάλιστα, σύμφωνα με τα στατιστικά δεδομένα της EUROSTAT οι γυναίκες 25 έως 34 διαθέτουν περισσότερες πανεπιστημιακές περγαμηνές, κοινώς είναι πιο μορφωμένες από τους άνδρες της αντίστοιχης ηλικίας, είναι όμως και πιο καταρτισμένες; Αν προσμετρήσουμε στην έννοια της κατάρτισης και την εξειδίκευση, οι γυναίκες αντικειμενικά βρίσκονται σε πλεονεκτική θέση, όμως οι επαγγελματικές ευκαιρίες, τόσο με την έννοια της ανέλιξης, όσο και με την έννοια των δυνατοτήτων εξακολουθούν να είναι αρκετά περιορισμένες και συγκεκριμένες. Θα έλεγα πως πιάνουν γρήγορα ταβάνι, καθώς το εύρος των επαγγελματικών ευκαιριών κυμαίνεται στη κλασική ανάθεση αρμοδιοτήτων. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ό,τι σύμφωνα με την έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Εργασίας (International Labour Organization), οι γυναίκες- εργαζόμενες αποτελούν μόνον το 16% των διοικητικών συμβουλίων εταιρειών. Πως λοιπόν οι γυναίκες-εργαζόμενες θα ενισχυθούν με εκείνη την εργασιακή εμπειρία που απατιέται για θέσεις ευθύνης ή για νέες αρμοδιότητες;

Δυστυχώς, όπως καταδεικνύει και η Ετήσια Έκθεση για το Έμφυλο Μισθολογικό Χάσμα του 2023 του Παγκόσμιου Οικονομικού Οργανισμού (World Economic Forum) η Ελλάδα καταλαμβάνει μόλις την 94η θέση από την συνολική παγκόσμια κατάταξη των 146 χωρών. Οι γυναίκες καταλαμβάνουν μόνον το 29.60% των θέσεων εξουσίας σε σχέση με το 70.40% που καταλαμβάνουν οι άνδρες, τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Η αντιπροσώπευση και η συμμετοχή των φύλων σε ηγετικές θέσεις από τις οποίες οι ιθύνουσες έχουν την δυνατότητα να επηρεάσουν καταλυτικά την υφιστάμενη κατάσταση είναι μικρή, με αποτέλεσμα η φωνή των εργαζόμενων-γυναικών να μην ακούγεται προς τα πάνω. Η μη συμπερίληψη των γυναικών σε θέσεις ευθύνης αποδυναμώνει το χαρακτηριστικό του εργασιακού πλουραλισμού.

Ακόμη, βέβαια και αν οι γυναίκες-εργαζόμενες θέλουν και μπορούν να αναλάβουν θέσεις με ευθύνη και ρίσκο, τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις της εργοδοσίας εμποδίζουν αυτήν την αναγκαία εξέλιξη. Το ίδιο ισχύει εν πολλοίς και στη Δημόσια Διοίκηση, καθώς αν και η εργασιακή ανέλιξη είναι πιο αξιοκρατική και ισότιμη, παρ’ όλα ταύτα παρατηρείται ακόμη και σήμερα το φαινόμενο σε θέσεις-κλειδιά της Δημόσιας Διοίκησης στατιστικά, η πλειονότητα των ιθυνόντων να είναι άνδρες, με εξέχον παράδειγμα την αναλογία γυναικών και ανδρών στο Υπουργικό Συμβούλιο και στις θέσεις των Γενικών Γραμματέων των Υπουργείων.

Ως άμεσο προωθητικό μέτρο για την εξάλειψη των έμφυλων διακρίσεων και την προώθηση σύγχρονων και υγιών αντιλήψεων για τα φύλα αποτελεί η υλοποίηση ενός στρατηγικού σχεδίου του ιδιωτικού τομέα σε συνεργασία με τη Δημόσια Διοίκηση, η οποία δύναται να ενσωματώσει τις καλές πρακτικές από τους διεθνείς Οργανισμούς και δη από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εργασίας (International Labour Organization), ο οποίος ήδη από το 2017 εργάζεται συστηματική προς αυτή την κατεύθυνση με την κατάρτιση ενός συστηματικού πλαισίου δράσης, με σκοπό την αύξηση των ποσοστών αντιπροσώπευσης και συμμετοχής των γυναικών-εργαζομένων σε θέσεις ευθύνης.