Κυπριακό: 20 χρόνια από το όχι στο δημοψήφισμα για το σχέδιο Ανάν

Συμπληρώνονται σήμερα 20 χρόνια από το δημοψήφισμα του 2004 στη Κύπρο για το Σχέδιο Ανάν, το οποίο απορρίφθηκε από το 76% των Ελληνοκυπρίων και εγκρίθηκε από το 65% των Τουρκοκυπρίων.

Επρόκειτο για δύο ξεχωριστά δημοψηφίσματα στις ελεύθερες και τις κατεχόμενες περιοχές, με ερώτημα έγκρισης ή απόρριψης ενός Σχεδίου λύσης του Κυπριακού που είχε προκύψει από την επιδιαιτησία του ΟΗΕ στα σημεία που υπήρχε απόσταση μεταξύ των δύο πλευρών.

Από το 2004 μέχρι σήμερα έγιναν και άλλες προσπάθειες για επίλυση του Κυπριακού με την τελευταία αυτή που βρίσκεται σε εξέλιξη με τις διαπραγματεύσεις Αναστασιάδη – Ακιντζί.

Αν και η παρούσα διαδικασία είχε δημιουργήσει πολλές ελπίδες λόγω των θεμάτων που συζητήθηκαν και συμφωνήθηκαν, προέκυψαν προβλήματα που δημιουργήθηκαν από τη τουρκική πλευρά η οποία αναζητεί τρόπους διακοπής των συνομιλιών με διάφορες προφάσεις ώστε να φορτώσει την ευθύνη στην ελληνοκυπριακή πλευρά.

Η ελληνοκυπριακή πλευρά σήμερα έχει καταστήσει σαφές πως το Σχέδιο Ανάν από τη στιγμή που απορρίφθηκε δεν μπορεί να επανέλθει με διακοσμητικές αλλαγές και πρέπει να αναζητηθεί μια νέα φόρμουλα.

Ο Κύπριος Πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης ο οποίος το 2004 ως ηγέτης του κόμματος «Δημοκρατικού Συναγερμού» (ΔΗΣΥ) είχε ταχθεί υπέρ του σχεδίου, έχει καταστήσει σαφές ότι σεβόμενος την ετυμηγορία του λαού δεν θα ευνοήσει επαναφορά του σχεδίου αν δεν υπάρξουν αλλαγές που θα ικανοποιούν την ελληνοκυπριακή πλευρά. Αυτό που έχει τονιστεί είναι ότι σε περίπτωση επαναφοράς του σχεδίου θα υπάρξει μια νέα απόρριψη που θα φέρει τη Κύπρο πιο κοντά στην οριστική διχοτόμηση.

Θα πρέπει να σημειωθεί πως μόλις 6 μέρες μετά το δημοψήφισμα του 2004 η Κυπριακή Δημοκρατία έγινε πλήρες μέλος της ΕΕ με το σύνολο των εδαφών της Κύπρου και αναστολή εφαρμογής του κοινοτικού κεκτημένου στις κατεχόμενες περιοχές.

Η ιστορία του Σχεδίου Ανάν

Το σχέδιο Ανάν στην αρχική του μορφή παρουσιάστηκε από τον ΟΗΕ στον τότε Πρόεδρο Γλαύκο Κληρίδη και τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Ραούφ Ντενκτάς στις 11 Νοεμβρίου 2002.

Τον Δεκέμβριο του 2002 οι δύο πλευρές έκαναν εισηγήσεις επί του σχεδίου και μετά από διαπραγματεύσεις με την μεσολάβηση του ΟΗΕ υπήρξε κατάληξη στη δεύτερη εκδοχή του σχεδίου στις 10 Δεκεμβρίου.

Οι διαπραγματεύσεις δεν είχαν γίνει με απευθείας επαφές αλλά με συνεχή πήγαινε – έλα των εκπροσώπων του ΟΗΕ στις ελεύθερες περιοχές και τα κατεχόμενα.

Οι προσπάθειες εντάθηκαν στη σύνοδο κορυφής της ΕΕ στη Κοπεγχάγη όπου θα αποφασιζόταν η ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. Σημαντικό και παρασκηνιακό ρόλο έπαιξε ο Βρετανός Σερ Ντέιβιντ Χάνει. Ο Ντενκτάς δεν μπόρεσε να πάει στη Κοπεγχάγη καθώς λίγες μέρες νωρίτερα είχε υποβληθεί σε εγχείρηση ανοικτής καρδιάς.

Ο λεγόμενος «υπουργός εξωτερικών» του ψευδοκράτους διαβουλεύτηκε με τον τότε Γενικό Εισαγγελέα της Κύπρου Αλέκο Μαρκίδη και η διαβούλευση οδηγήθηκε σε ναυάγιο με τη Κύπρο να εντάσσεται στην ΕΕ χωρίς να τίθεται ως προϋπόθεση η επίλυση του Κυπριακού. Καθοριστικό ρόλο έπαιξε η ελληνική κυβέρνηση η οποία είχε καταστήσει σαφές ότι σε περίπτωση μη ένταξης της Κύπρου θα τίναζε στον αέρα τη διεύρυνση της ΕΕ.

Παράλληλα η Κύπρος μπαίνει σε προεκλογική περίοδο με την Γλαύκο Κληρίδη να ζητάει επανεκλογή με δέσμευση να παραμείνει στη Προεδρία για 16 μήνες ώστε να λυθεί το Κυπριακό. Τις εκλογές κέρδισε στις 16 Φεβρουαρίου 2003 ο Τάσσος Παπαδόπουλος με τις ψήφους του κόμματος του (ΔΗΚΟ) και του αριστερού ΑΚΕΛ. Στις 26 Φεβρουαρίου επισκέπτεται τη Κύπρο ο τότε ΓΓ του ΟΗΕ Κόφι Ανάν και παρουσιάζει στις δύο πλευρές το τρίτο σχέδιο του με κάποιες αλλαγές από το προηγούμενο. Αποφασίζεται κοινή συνάντηση στη Χάγη της Ελβετίας στις 10 Μαρτίου 2003.

Στη συνάντηση ο Ραούφ Ντενκτάς απορρίπτει το τρίτο σχέδιο ενώ ο Τάσσος Παπαδόπουλος το αποδέχθηκε με κάποιες ενστάσεις σε θέματα ασφάλειας και σε κενά που είχαν διαπιστωθεί σε σχέση με την εφαρμογή της λύσης.

Στις 16 Απριλίου 2003 υπογράφεται στην Αθήνα η συνθήκη προσχώρησης της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ. Ο ΓΓ του ΟΗΕ Κόφι Ανάν θέλοντας να προλάβει την πλήρη ένταξη της Κύπρου την 1η Μαίου του 2004 απαιτεί από τις δύο πλευρές να αποδεχθούν την κάλυψη των κενών με επιδιαιτησία από τον ΟΗΕ. Δηλαδή στα σημεία που δεν θα συμφωνούσαν ελληνοκύπριοι και τουρκοκύπριοι να αποφασίζει τις ρυθμίσεις ο ΟΗΕ. Ο Ντενκτάς που δεχόταν έντονη πίεση στο εσωτερικό του ψευδοκράτους με μια αιφνιδιαστική κίνηση, στις 23 Απριλίου του 2003, ανοίγει για πρώτη φορά μετά το 1974 τα οδοφράγματα και επιτρέπει την κυκλοφορία ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων μεταξύ ελευθέρων και κατεχομένων περιοχών.

Τον Δεκέμβριο του 2003 κερδίζει τις εκλογές στα κατεχόμενα ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ («πρωθυπουργός») ενώ ο Ντενκτάς παρέμεινε στη λεγόμενη «προεδρία».

Ο Τάσσος Παπαδόπουλος με επιστολή στον ΓΓ του ΟΗΕ ζητάει επανάληψη των προσπαθειών για επίλυση του Κυπριακού με στόχο τη λύση πριν από τη 1η Μαϊου 2004 που η Κύπρος θα εντασσόταν στην ΕΕ. Η κίνηση αυτή του Τάσσου Παπαδόπουλου στόχευε στην επίρριψη ευθυνών στη τουρκική πλευρά καθώς πίστευε πως θα υπήρχε άρνηση και πάλι από τον Ντενκτάς. Η εκτίμηση του Τάσσου Παπαδόπουλου αποδείχθηκε λανθασμένη καθώς ο Ντενκτάς σε συνάντηση που έγινε με τον ΓΓ του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη αποδέχθηκε την επιδιαιτησία και την διεξαγωγή δημοψηφισμάτων τον Απρίλιο του 2004. Το ίδιο αναγκάστηκε να αποδεχθεί και ο Τάσσος Παπαδόπουλος.

Αμέσως μετά γίνονται νέες διαβουλεύσεις των δύο πλευρών χωρίς να καταλήξουν σε συμφωνία έως τις 23 Μαρτίου 2003. Την επόμενη ημέρα ο ΓΓ του ΟΗΕ καλεί στη Λουκέρνη της Ελβετίας τους ηγέτες των δύο κοινοτήτων και τους πρωθυπουργούς Ελλάδας και Τουρκίας για διαβουλεύσεις.

Στη Λουκέρνη ο ΟΗΕ διά του εκπροσώπου του Άλβαρο Ντε Σότο ασκεί τον επιδιαιτητικό του ρόλο και καταλήγει στο τελικό σχέδιο Ανάν (Νο 4) το οποίο αποφασίζεται να τεθεί σε δημοψηφίσματα στις 24 Απριλίου 2004. Το σχέδιο δόθηκε στις 29 Μαρτίου και την επόμενη μέρα έγιναν προσπάθειες για κάποιες αλλαγές οι οποίες όμως δεν ικανοποίησαν ούτε τον Τάσσο Παπαδόπουλο ούτε τον πρωθυπουργό Κώστα Καραμανλή.

Τα δάκρυα του Τάσσου

Ο Τάσσος Παπαδόπουλος τάχθηκε κατά της υπερψήφισης του σχεδίου και με το δραματικό διάγγελμα του στις 7 Απριλίου 2004 ζήτησε την απόρριψη του στο δημοψήφισμα.

Στο διάγγελμα εμφανίστηκε εμφανώς φορτισμένος συναισθηματικά χωρίς να μπορέσει να συγκρατήσει τα δάκρυα του όταν καλούσε τον λαό να πει «όχι» ευχόμενος, Καλή Ανάσταση. «Λυπούμαι ειλικρινά», ανέφερε «γιατί δεν μπορώ να αποδεχθώ και να υπογράψω το Σχέδιο Ανάν όπως, τελικά, διαμορφώθηκε. Παρέλαβα Κράτος διεθνώς αναγνωρισμένο. Δεν θα παραδώσω κοινότητα χωρίς δικαίωμα λόγου διεθνώς και σε αναζήτηση κηδεμόνα. Και όλα αυτά έναντι κενών, παραπλανητικών, δήθεν, προσδοκιών. Έναντι της ανεδαφικής ψευδαίσθησης ότι η Τουρκία θα τηρήσει τις δεσμεύσεις της».

Η προσπάθεια Χριστόφια – Ταλάτ

Μετά την στασιμότητα αρετών χρόνων, που ακολούθησε το δημοψήφισμα, και παρά τις προβλέψεις ότι ενδεχομένως δεν θα υπήρχε νέα ευκαιρία επίλυσης του Κυπριακού, οι προσδοκίες αναζωπυρώθηκαν την περίοδο της διακυβέρνησης Δημήτρη Χριστόφια και επί ηγεσίας των Τουρκοκυπρίων από τον Μεχμέτ Αλί Ταλάτ. Οι συνομιλίες αν και προχώρησαν σε σημαντικό βαθμό με τη καταγραφή συγκλίσεων σε αρκετά θέματα δεν κατέληξαν, καθώς ο κ. Ταλάτ δεν μπόρεσε να κάνει τις υπερβάσεις που θα επέτρεπαν μια ολοκληρωμένη συμφωνία. Στη συνέχεια τον κ. Ταλάτ διαδέχθηκε ο ακραίος Ντερβίς Έρογλου, ο οποίος επιχείρησε να ανατρέψει τις όποιες συγκλίσεις είχαν επιτευχθεί οδηγώντας τις διαπραγματεύσεις σε ένα ακόμη αδιέξοδο.

Προς νέο ναυάγιο

Η παρούσα φάση των συνομιλιών μεταξύ του Προέδρου Αναστασιάδη και του Μουσταφά Ακιντζί, παρά τις όλα δείχνουν πως οδεύει σε νέο ναυάγιο. Οι απαιτήσεις που τίθενται ως προς τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων αλλά και των Τούρκων υπηκόων δεν επιτρέπουν την αποδοχή τους, ενώ παράλληλα συνεχίζονται οι προκλήσεις με τις έρευνες τουρκικού σκάφους Μπαρμπαρός στη Κυπριακή ΑΟΖ.

Λίγοι σήμερα πιστεύουν ότι μπορεί οι διαπραγματεύσεις μπορούν να καταλήξουν σε συμφωνία και κατά πάσα πιθανότητα και αυτές οι διαπραγματεύσεις θα καταγραφούν ως μια από τις πολλές αποτυχημένες προσπάθειες.

eleftherostypos.gr