Πρόγραμμα «Protection for All Minors»: Προστασία των ανήλικων προσφυγόπουλων που ζουν εκτός δομών

Ένας 17χρονος από το Πακιστάν, μέσα από στοχευμένη υποστήριξη, επέστρεψε στο σχολείο και ετοιμάζεται να αποκτήσει άδεια παραμονής. Ένα 11χρονο κορίτσι από τη Συρία βρήκε ασφάλεια μαζί με τον αδερφό της, αποφεύγοντας τις επισφαλείς συνθήκες. Πρόκειται για παραδείγματα που δείχνουν πώς η στοχευμένη υποστήριξη μπορεί να αλλάξει ζωές. Το Πρόγραμμα «Protection for All Minors», που υλοποιεί από τον Αύγουστο του 2022 η οργάνωση Intersos, φροντίζει για την ασφαλή διαβίωση των ασυνοδεύτων ανήλικων που φτάνουν στην Ελλάδα. Ο εκτελεστικός διευθυντής της οργάνωσης, Απόστολος Βεΐζης, τονίζει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι η προστασία των ασυνόδευτων ανήλικων είναι ένα ζήτημα που απαιτεί ολιστική διαχείριση, δηλαδή συνολική και πολυδιάστατη προσέγγιση για την υποστήριξη και ενσωμάτωσή τους στην ελληνική κοινωνία.

«Οι ασυνόδευτοι ανήλικοι, χωρίς την προστασία γονέων αποτελούν μία ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα και απαιτούν προσεκτική και συντονισμένη παρέμβαση από τις αρμόδιες αρχές και φορείς. Η ολιστική διαχείριση περιλαμβάνει διάφορους τομείς, οι οποίοι πρέπει να συνεργαστούν για να καλυφθούν οι ανάγκες τους: νομική προστασία, προστασία, ψυχοκοινωνική υποστήριξη, εκπαίδευση, συνεργασία μεταξύ των φορέων, ενημέρωση του κοινού και εκπαίδευση των επαγγελματιών. Η ολιστική διαχείριση απαιτεί την ενσωμάτωση αυτών των στοιχείων σε ένα συνολικό στρατηγικό πλαίσιο της χωρας», εξηγεί ο κ. Βεΐζης.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, τον Δεκέμβριο του 2024, έχουν καταγραφεί στην Ελλάδα 2.414 ασυνόδευτοι ανήλικοι εκ των οποίων το 89% είναι αγόρια και το 15% είναι κάτω των 15 ετών. Σε κέντρα φιλοξενίας που λειτουργούν από το υπουργείο διαμένουν οι 1.372, ενώ οι 209 φιλοξενούνται σε διαμερίσματα ημιαυτόνομης διαβίωσης, οι 151 σε δομές επείγουσας φιλοξενίας, οι 506 σε κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης & κλειστές ελεγχόμενες δομές, και οι 176 σε ελεγχόμενες δομές φιλοξενίας αιτούντων άσυλο. Ωστόσο, όπως υποστηρίζει ο κ. Βεΐζης, υπάρχει κι ένας αριθμός ασυνόδευτων ανήλικων που ζουν εκτός των οργανωμένων δομών για διάφορους λόγους. Σε αυτά τα παιδιά ακριβώς απευθύνεται το συγκεκρικέμο πρόγραμμα.

«Πολλά από τα παιδιά που δεν επιθυμούν να στεγαστούν, είτε αναγκάζονται από την οικογένεια τους να εργαστούν, προκειμένου να συνδράμουν στα οικονομικά της οικογένειας, η οποία βρίσκεται στη χώρα καταγωγής, είτε έχουν χρέος προς τους διακινητές το οποίο πρέπει να εξοφλήσουν και συχνά είναι θύματα εμπορίας, είτε έχουν αναπτύξει ήδη ένα δίκτυο με ομοεθνείς το οποίο δεν θέλουν να αποχωριστούν γιατί αισθάνονται οικεία ακόμα κι αν υπάρχει εκμετάλλευση. Στα παιδιά αυτά είναι πολύ σημαντική η ύπαρξη προσώπων αναφοράς, και μιας διεπιστημονικής ομάδας επαγγελματιών προκειμένου να γνωρίζουν πώς μπορούν να λάβουν βοήθεια από το ελληνικό κράτος, πού μπορούν να απευθυνθούν όταν χρειάζονται βοήθεια και ποια είναι τα δικαιώματα τους», εξηγεί ο εκτελεστικός διευθυντής της Intersos και συμπληρώνει: «Πολλά παιδιά ανέφεραν ότι έχουν φύγει από δομές φιλοξενίας λόγω του περιοριστικού περιβάλλοντος. Προτιμούν να ζουν μόνοι τους ή με συγγενείς, ακόμα και αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να εργάζονται από νεαρή ηλικία, καθώς αισθάνονται μεγαλύτερη αυτονομία και ελευθερία στη ζωή τους εκτός των δομών φιλοξενίας. Παράλληλα, αναγνωρίζουν ότι οι δομές φιλοξενίας τους παρέχουν περισσότερη ασφάλεια σε περίπτωση ανάγκης. Τα περισσότερα παιδιά ονειρεύονται να εργαστούν ή να ανοίξουν δική τους επιχείρηση, κυρίως στον τομέα του εμπορίου ή της εστίασης. Παρά την αβεβαιότητα που βιώνουν λόγω της έλλειψης νομιμοποιητικών εγγράφων, είναι αποφασισμένα να χτίσουν ένα καλύτερο μέλλον είτε στην Ελλάδα, είτε σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες».

Στο πλαίσιο λειτουργίας του προγράμματος «Protection for All Minors» συστάθηκε το «Urban Safe Space» ένας χώρος στο κέντρο της πόλης που λειτουργεί από το Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού, με χρηματοδότηση της INTERSOS HELLAS. Ο στόχος του είναι να συμβάλει στη μείωση των ασυνόδευτων και χωρισμένων από την οικογένεια τους παιδιών που δεν επιθυμούν να στεγαστούν σε δομές φιλοξενίας και διαβιούν σε επισφαλείς συνθήκες διαβίωσης. Ειδικότερα, αυτό επιτυγχάνεται μέσω της ολιστικής παροχής υπηρεσιών και δραστηριοτήτων που ενθαρρύνουν τα παιδιά να εγκαταλείψουν τις επισφαλείς συνθήκες διαβίωσης.

Το πρόγραμμα σχεδιάστηκε με σκοπό τη θεσμοθέτηση και την υλοποίηση του ρόλου του «Παραστάτη». Στον αρχικό σχεδιασμό, η ομάδα αποτελούνταν από τέσσερις Παραστάτες (οι οποίοι ανήκουν στις ειδικότητες των κοινωνικών λειτουργών, ψυχολόγων και δικηγόρου) και ήταν αρμόδια για την αξιολόγηση του βέλτιστου συμφέροντος των παιδιών, οι οποίοι είτε δεν έχουν στεγαστεί σε δομή φιλοξενίας λόγω μη επιθυμίας τους ή μη εντοπισμού τους, είτε ενώ στεγάστηκαν, έχουν αποχωρήσει αιφνιδίως από αυτή. Στο πλαίσιο υποστήριξης των παιδιών που εμπίπτουν στις ανωτέρω κατηγορίες, οι Παραστάτες είναι αρμόδιοι για τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη ενός πλάνου δράσης για κάθε παιδί ξεχωριστά, σύμφωνα με τις δικές του ανάγκες.

Τα ασυνόδευτα παιδιά, σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία και τις διεθνείς συμφωνίες, δικαιούνται ειδική προστασία λόγω της ανηλικότητας τους και του γεγονότος ότι βρίσκονται σε πιο ευάλωτη κατάσταση.

Όπως εξηγεί ο κ. Βεΐζης δικαιούνται:

*Διαδικασία Αιτήματος Ασύλου: Τα ασυνόδευτα παιδιά δικαιούνται να υποβάλουν αίτημα ασύλου και να εξετάζεται το αίτημά τους με βάση τις ιδιαίτερες ανάγκες τους. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ασύλου, τα ασυνόδευτα παιδιά πρέπει να λαμβάνουν τη δυνατότητα να είναι εκπροσωπούμενα νομικά και να έχουν πρόσβαση σε ενημέρωση και υποστήριξη.

*Ειδική φροντίδα και υποστήριξη: Τα ασυνόδευτα παιδιά έχουν δικαίωμα σε ειδική φροντίδα και προστασία από το κράτος ή από οργανώσεις που παρέχουν φροντίδα για παιδιά. Αυτό περιλαμβάνει την τοποθέτησή τους σε ασφαλή καταλύματα, την παρακολούθηση της υγείας τους και τη διασφάλιση της ψυχολογικής τους ευημερίας.

*Προστασία από κακομεταχείριση και εκμετάλλευση: Τα ασυνόδευτα παιδιά δικαιούνται να προστατεύονται από οποιαδήποτε μορφή κακομεταχείρισης, εκμετάλλευσης ή κακομεταχείρισης. Η φροντίδα τους πρέπει να γίνεται σε κατάλληλο περιβάλλον, όπου θα προστατεύονται από κινδύνους.

*Δικαιώματα επικοινωνίας με την οικογένεια: Τα παιδιά έχουν το δικαίωμα να επικοινωνούν με την οικογένειά τους ή με άλλους οικείους αν είναι εφικτό, για να μην διακοπεί η σύνδεση με τον κόσμο τους και να διασφαλιστεί η προστασία τους.

*Εκπαίδευση και πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη: Τα ασυνόδευτα παιδιά έχουν δικαίωμα στην εκπαίδευση και στην υγειονομική περίθαλψη, ανεξαρτήτως του καθεστώτος τους. Αυτό περιλαμβάνει την ένταξή τους σε σχολεία και την παροχή ιατρικής φροντίδας.

Ένα κρίσιμο ζήτημα για την ένταξη αλλά και γενικότερα για την ευημερία και το μέλλον τους, είναι η πρόσβασή τους στην εκπαίδευση. «Kάποια παιδιά παρακολουθούν μαθήματα σε δημόσιο σχολείο, αρκετά αναφέρουν ότι είναι σε διαδικασία εγγραφής, ενώ άλλα δεν έχουν εγγραφεί ακόμη, είτε επειδή αναμένουν να ολοκληρωθεί η διαδικασία από τον Εντεταλμένο Επίτροπο, είτε επειδή δεν ενδιαφέρονται. Πολλά παιδιά εκφράζουν ενδιαφέρον για εκπαίδευση, κυρίως για να βελτιώσουν τις πιθανότητές τους να αποκτήσουν νομιμοποιητικά έγγραφα και να χτίσουν ένα καλύτερο μέλλον στην Ελλάδα», καταλήγει ο Απόστολος Βεΐζης.

Φ. Δουλγκέρη για το ΑΠΕ-ΜΠΕ