Τα άδυτα του Κονκλαβίου: Βήμα βήμα η διαδικασία εκλογής νέου Πάπα

Γιάννης Χαραμίδης

Στις 7 Μαΐου φαίνεται πως έχει προγραμματιστεί να εκκινήσει τις εργασίες του το Κονκλάβιο, η διαδικασία της Καθολικής εκκλησίας μέσα από την οποία θα αναδειχθεί ο νέος – ή καλύτερα ο 267ος Προκαθήμενος της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας.

Μπορεί από τη στιγμή της ταφής του Πάπα Φραγκίσκου να έχουν εκκινήσει οι διαδικασίες και οι συζητήσεις αναφορικά με τον επόμενο που θα ηγηθεί του μεγαλύτερου ενιαίου θρησκευτικού δόγματος στον κόσμο αλλά στη μακρά ιστορία της διαδικασίας εκλογής νέου Ποντίφικα έχουν υπάρξει μεγάλες και σε αρκετές περιπτώσεις σημαντικές για την πορεία της εκκλησίας αλλά και του κόσμου επιλογές.

Στο Κονκλάβιο που θα επιλέξει τον διάδοχο του Πάπα Φραγκίσκου θα μετέχουν όπως ορίζει το αυστηρό πρωτόκολλο μόνο όσα μέλη – καρδινάλιοι είναι μικρότεροι των 80 ετών και όλοι έχουν δικαίωμα στο εκλέγειν και στο εκλέγεσθαι. Πρακτικά με βάση τα όσα ορίζονται στο πρωτόκολλο της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας όλοι οι άνδρες Καθολικοί στο θρήσκευμα έχουν το συγκεκριμένο δικαίωμα αλλά από το 1800 και μετά η Καθολική Εκκλησία έχει προχωρήσει σε άτυπο περιορισμό του δικαιώματος.

Η πρώτη ημέρα

Την ημέρα έναρξης του Κονκλαβίου – πριν τον δια κλειδιού εγκλεισμό στην Καπέλα Σιστίνα (cum clave) – τελείται το πρωί λειτουργία στη βασιλική του Αγίου Πέτρου ενώ το ίδιο απόγευμα οι καρδινάλιοι συγκεντρώνονται στο Παρεκκλήσι του Παύλου με επίσημη ενδυμασία χορωδίας, πριν περπατήσουν προς την Καπέλα Σιστίνα υπό τον ήχο του ύμνου «Veni Creator».

Μετά τον θάνατο του πάπα, ο ισχυρότερος άνδρας στο Βατικανό είναι ο καμεράριος, ο οποίος, μεταξύ άλλων, βοηθά στην οργάνωση του κονκλάβιου. Ωστόσο, δεν θα βρίσκεται μέσα στην Καπέλα Σιστίνα κατά τη διάρκεια της ψηφοφορίας. Το κονκλάβιο διευθύνεται από τον Κοσμήτορα του Κολλεγίου των Καρδιναλίων ή, σε περίπτωση απουσίας του, από τον αρχαιότερο καρδινάλιο-επίσκοπο. Αξίζει να σημειωθεί πως από τους 135 Καρδινάλιους που θα δώσουν το παρόν στο Κονκλάβιο μπορούν να ψηφίσουν ακόμη και όσοι για λόγους υγείας δεν βρεθούν στο χώρο της Καπέλα Σιστίνα. Με ειδικό κυτίο το οποίο επίσης κλειδώνει και μεταφέρεται από άνδρες της Ελβετικής φρουράς – του στρατού του Πάπα στο Βατικανό – η ψήφος μεταφέρεται και προσμετράται κανονικά στη διαδικασία.

Η επίσημη έναρξη

Οι καρδινάλιοι δίνουν όρκο μυστικότητας: «Κι εγώ, (όνομα) Καρδινάλιος (επώνυμο), υπόσχομαι, δεσμεύομαι και ορκίζομαι. Ο Θεός και αυτά τα Άγια Ευαγγέλια, τα οποία αγγίζω με το χέρι μου, ας με βοηθήσουν», λέει ο καθένας, με τη σειρά της αρχαιότητάς του.

Στη συνέχεια, ο Τελετάρχης των Παπικών Λειτουργιών δίνει την εντολή «Extra omnes» (που σημαίνει «Όλοι οι μη έχοντες εργασία, έξω»). Αυτή είναι και η τελευταία φορά που βλέπουμε τους καρδινάλιους έως ότου εκλεγεί ο νέος πάπας.

Ορισμένα μέλη του προσωπικού επιτρέπεται να παραμείνουν εντός του Βατικανού κατά τη διάρκεια της εκλογής, μεταξύ των οποίων:

Ελβετική Φρουρά

Υπηρεσίες ασφάλειας και πολιτικής προστασίας

Ιερείς για εξομολογήσεις καρδιναλίων

Ιατρικό προσωπικό

Προσωπικό καθαριότητας

Όσοι παραμένουν πρέπει να δώσουν όρκο μυστικότητας και να ορκιστούν ότι δεν θα χρησιμοποιήσουν κανενός είδους ηχητικό ή οπτικό εξοπλισμό κατά την περίοδο της εκλογής. Κατά τη διάρκεια της εκλογής του Πάπα Φραγκίσκου ήταν η πρώτη φορά στα χρονικά της διαδικασίας που το Βατικανό χρησιμοποίησε ειδικά συστήματα εμπλοκής του σήματος των κινητών τηλεφώνων εντός της Καπέλα Σιστίνα. Η ίδια διαδικασία πιθανότατα θα επαναληφθεί και αυτή τη φορά.

Η Ψηφοφορία

Η διαδικασία της ψηφοφορίας πραγματοποιείται σε πρωινές και απογευματινές συνεδρίες. Εννέα καρδινάλιοι επιλέγονται τυχαία για να εκτελέσουν συγκεκριμένα καθήκοντα σε κάθε συνεδρία: τρεις Εξεταστές (Scrutineers) επιβλέπουν τη διαδικασία της ψηφοφορίας, τρεις Ασθενείας (Infirmarii) συλλέγουν τις ψήφους από τους ασθενείς, και τρεις Επαληθευτές (Revisers) ελέγχουν και επικυρώνουν τα αποτελέσματα. Τα ψηφοδέλτια δίνονται σε κάθε καρδινάλιο, ο οποίος γράφει μυστικά το όνομα του υποψηφίου που προτιμά. Οι τρεις Εξεταστές κάθονται σε ένα τραπέζι με ένα δοχείο, καλυμμένο με πλάκα, για την παραλαβή των ψηφοδελτίων μπροστά από το ιερό της Καπέλα Σιστίνα. Κάθε καρδινάλιος εκλέκτορας προχωρά προς το ιερό κατά σειρά αρχαιότητας, κρατώντας το διπλωμένο ψηφοδέλτιο υψωμένο στον αέρα. Ο κάθε καρδινάλιος πριν ψηφίσει αναφωνεί: «Καλώ ως μάρτυρά μου τον Χριστό τον Κύριο, ο οποίος θα είναι ο κριτής μου, ότι η ψήφος μου δίνεται σε εκείνον που ενώπιον του Θεού πιστεύω ότι πρέπει να εκλεγεί», πριν ρίξει το ψηφοδέλτιό του στην πλάκα.

Η διαδικασία εκλογής

Αφού όλοι οι καρδινάλιοι έχουν καταθέσει την ψήφο τους, είναι η ώρα για τους Εξεταστές να ελέγξουν και να καταμετρήσουν τα ψηφοδέλτια. Οι Εξεταστές προσθέτουν τις ψήφους που λαμβάνει κάθε υποψήφιος, και οι Επαληθευτές ελέγχουν τα αποτελέσματα.

Αναλυτικότερα μετά το πέρας της ψηφοφορίας ο πρώτος Εξεταστής κουνά την κάλπη για να ανακατέψει τα ψηφοδέλτια. Ο τρίτος Εξεταστής μετρά τα ψηφοδέλτια. Αν ο αριθμός των ψηφοδελτίων δεν αντιστοιχεί στον αριθμό των εκλεκτόρων, τα ψηφοδέλτια καίγονται και η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται. Σε κάθε ψηφοφορία είναι υποχρεωτική η συμμετοχή για όλους τους ευρισκόμενους στον χώρο. Σε περίπτωση που όλοι οι Καρδινάλιοι έχουν ψηφίσει, ο πρώτος Εξεταστής ξεδιπλώνει κάθε ψηφοδέλτιο, σημειώνει το επιλεγμένο όνομα και το περνά στον δεύτερο Εξεταστή. Ο δεύτερος Εξεταστής σημειώνει το όνομα του επιλεγμένου προσώπου και περνά το ψηφοδέλτιο στον τρίτο Εξεταστή. Ο τελευταίος Εξεταστής διαβάζει το όνομα δυνατά ώστε όλοι οι καρδινάλιοι να το ακούσουν και καταγράφει την ψήφο.

Καθώς διαβάζεται το όνομα, ο Εξεταστής τρυπά το ψηφοδέλτιο με βελόνα που έχει κλωστή μέσα από τη λέξη "Eligo" ("Εκλέγω") και το στερεώνει με τα υπόλοιπα ψηφοδέλτια. Μετά την ανάγνωση όλων των ονομάτων, τα ψηφοδέλτια δένονται μαζί και τοποθετούνται σε μια τρίτη κάλπη έτοιμη για κάψιμο. Εάν ένας υποψήφιος λάβει τα δύο τρίτα της συνολικής ψήφου, θα γίνει ο επόμενος πάπας. Στην περίπτωση του Κονκλαβίου της 7ης Μαϊου ο νέος Πάπας θα χρειαστεί 102 ψήφους από τις συνολικά 135. Μέχρι τέσσερις ψηφοφορίες μπορούν να γίνουν ανά ημέρα εργασιών του Κονκλαβίου.

Ο καπνός

Για εκείνους που βρίσκονται έξω από την εκκλησία, η μοναδική ένδειξη για το πώς εξελίσσεται η ψηφοφορία προέρχεται από την καύση των ψηφοδελτίων – η οποία πραγματοποιείται μετά από κάθε συνεδρία. Η πρακτική χρήσης καπνού για να δηλώσει ότι οι καρδινάλιοι έχουν επιλέξει νέο πάπα χρονολογείται από τον 19ο αιώνα. Ωστόσο, η πρώτη αναφορά σε λευκό ή μαύρο καπνό έγινε στο Κονκλάβιο του 1903.

Ένα χημικό μείγμα από «χλωρικό κάλιο, ανθρακενίο και θείο» προστίθεται για να βοηθήσει τον μαύρο καπνό να εμφανίζεται πιο σκούρος, σύμφωνα με το Μουσείο του Βατικανού.

Για να καταστεί ο λευκός καπνός πιο ορατός, προστίθεται ένα μείγμα από «χλωρικό κάλιο, λακτόζη και ρητίνη κωνοφόρων».

Habemus Papam!

Μέσα στην Καπέλα Σιστίνα, ο Κοσμήτορας του Κολλεγίου των Καρδιναλίων ή ο αρχαιότερος καρδινάλιος-επίσκοπος ρωτά τον εκλεγμένο υποψήφιο αν αποδέχεται την εκλογή του και ποιο όνομα θέλει να λάβει. Αν δεν είναι ήδη επίσκοπος, ορκίζεται σε μία τυπική τελετή εντός της Καπέλα Σιστίνα.

Ο νέος πάπας αλλάζει στη συνέχεια σε παραδοσιακή παπική ενδυμασία στο Δωμάτιο των Δακρύων – ένα μικρό δωμάτιο δίπλα στην Καπέλα Σιστίνα το οποίο έχει πάρει το όνομά του από τη συγκίνηση με την οποία συνηθέστατα υποδέχονται την εκλογή τους συνήθως οι νέοι Προκαθήμενοι της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας.

Όταν επιστρέψει, διαβάζεται εδάφιο από τα Ευαγγέλια, γίνεται προσευχή και οι καρδινάλιοι αποδίδουν τιμές.

Την ίδια στιγμή ο Καρδινάλιος Πρωτοδιάκονος του Κολλεγίου των Καρδιναλίων εμφανίζεται στο μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου και ανακοινώνει, μιλώντας Λατινικά: «Annuntio vobis gaudium magnum; Habemus Papam!» - «Σας αναγγέλλω μεγάλη χαρά· έχουμε Πάπα!»

Στιγμές αργότερα ο νέος πάπας βγαίνει στο μπαλκόνι, απευθύνει την πρώτη του αποστολική ευλογία, γνωστή ως «Urbi et Orbi» - «Προς την Πόλη και τον Κόσμο».

Αυτό σηματοδοτεί το τέλος της περίπλοκης διαδικασίας του κονκλάβιου. Τις επόμενες μέρες, ο νέος πάπας θα παραστεί στη Θεία Λειτουργία της ενθρόνισής του, η οποία συνήθως πραγματοποιείται στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου, προτού αναλάβει τα καθήκοντά του ως επικεφαλής της Καθολικής Εκκλησίας.

protothema.gr